ORTAÇAĞ FELSEFESİ II Dersi İBN RÜŞD: VARLIK VE BİLGİ ANLAYIŞI soru detayı:

CEVAP:

Bilgi sorununu ayrı bir başlık altında ve bağımsız
bir bölüm olarak değil de “varlık”, “nefis” ve “akıl”
kavramları bağlamında irdeleyen İbn Rüşd “bir şeyin
gerçek anlamda bilinmesi, o şeyin sebepleriyle birlikte
bilinmesi demektir” anlayışını her fırsatta tekrarlar. Bu
durum bizi öncelikle filozofun “sebeplilik” anlayışını ele
almaya yöneltmektedir. Ona göre gerek Zorunlu Varolan
yani Tanrı ile zorunsuz varolanlar toplamı olan âlem
arasında gerekse zorunsuz varolanların kendi aralarında
sebep-sebepli ilişkisinin bulunduğu hatırlandığında
“sebeplilik” ilkesinin anlamı ve önemi daha iyi
anlaşılmaktadır.
Üstadı Aristoteles gibi İbn Rüşd de madde, sûret (form),
etkin (fail) ve amaç (gâye) olmak üzere dört sebepten söz
eder. Bunların konumuz bakımından önem taşıyanı, etkin
(fail) sebeptir. Çünkü sebeplilik sorunu bağlamında yapılan
tartışmalar, fail sebebin bir şeyin yokluktan varlığa yahut
kuvveden fiile çıkmasını, bir başka söyleyişle kuvve halini
ifade eden madde ile fiil halini temsil eden sûretin
birleşmesini, böylece hem varlığın hem de gâyenin
gerçekleşmesini sağlama işle- vinin, zorunsuz/sebepli
varlıklara da atfedilip edilemeyeceği noktasında
odaklanmaktadır.