CEVAP:

İnsanın teorik ve pratik yönden yetkinleşmesi, insan nefsinin güçlerinin bir bütünün unsurları olarak kendi işlevlerini bir uyum ve ahenk içinde yerine getirmelerine bağlıdır. Bu anlayıştan hareketle İbn Sînâ, nefsin güçlerini işlevleri bağlamında alt-birlikler oluşturacak şekilde sınıflandırma yoluna gitmiştir. Buna göre canlılığın asgari şartları olan “beslenme”, “büyüme” ve “üreme” ile birlikte insan nefsini oluşturan güçler, önce;

1. İdrak gücü,
2. Hareket gücü
3. Düşünme gücü

olmak üzere üç grupta toplanır.

1-İdrak gücü kapsamında beşi dış, beşi de iç olmak üzere toplam on ayrı duyu yetisi bulunur.

• Bunlardan dokunma, tatma, koklama, işitme ve görme “dış idrak gücü” yahut “dış duyular” olarak adlandırılırken
• Ortak duyu, tasarla- ma/hayal, tahayyül/tefekkür, vehim, belleme/hatırlama yetileri de “iç idrak gücü” yahut “iç duyular” şeklinde isimlendirilir.

2-İç ve dış duyuların elde ettiği veriler doğrultusunda şekillenen iradeye bağlı olarak sinir ve kaslar aracılığı ile organları hareketini sağlayan, “hareket gücü”dür. Bu gücün işlevini yerine getirebilmesi, Ibn Sînâ’ya göre üç şeye bağlıdır: Bunlar

• İdrakin sonucunda oluşan bilgi;
• Bilgiye dayalı olarak şekillenen istek/arzu/öfke (el-kuvvetü ’n-nüzûiyyetü ’ş-şevkıyye, el-kuvvetü ’l-gadabiyye);
• İstek ve arzu doğrultusunda sinir sistemini ve kasları harekete geçir- me/yapma/eyleme gücüdür (el-kuvvetü’l-fâile).

3- İnsan nefsini diğer nefis türlerinden ayıran onun “düşünme-konuşma-eyleme” işleviyle (en-nefsü’n-nâtıka) donatılmış olmasıdır. İnsanı insan kılan bu işlevi gerçekleştiren güçler

• bilme (âlime)
• eyleme/yapma (âmile)

güçleri olmak üzere ikiye ayrılır.