HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI II Dersi İdare Hukukunun Esasları soru detayı:
SORU:
İdare hukukunun konusu (organik anlamda) hakkında
kısaca bilgi veriniz?
CEVAP:
İdare hukukunun konusunu idarenin kuruluş ve
işleyişi oluşturur. İdare hukukunun konusunun ortaya
konulmasında öncelikle idare kavramından ne anlaşılması
gerektiği ele alınmalıdır. İdare kavramı, organik ve
fonksiyonel olmak üzere iki anlamda kullanılmaktadır.
Organik anlamda idarenin öncelikle yasama ve yargı
organlarından ayırdedilmesi daha sonra da yürütme organı
içindeki yerinin belirlenmesi gerekmektedir. Yasama
organı genel oyla seçilen beşyüzelli milletvekilinden
oluşmaktadır (Anayasa, madde 75). Dolayısıyla organik
anlamda idarenin yasama organından ayırdedilmesinde
herhangi bir güçlük bulunmamaktadır. Anayasa’ya göre
yargı yetkisi, bağımsız mahkemelerce kullanılmaktadır
(madde 9). Bağımsız mahkemelerden oluşan bir organlar
topluluğu olarak nitelenen yargı organının idareden
ayırdedilmesinde de herhangi bir güçlük
bulunmamaktadır. Zira yargı organını oluşturan bağımsız
mahkemeler hiçbir organ, makam, merci veya kişi
tarafından görevlerini yerine getirirken kendilerine emir
ve talimat verilemeyen, genelge gönderilemeyen, tavsiye
ve telkinde bulunulamayan, kararları yasama ve yürütme
organlarını bağlayan, kararları bu organlarca hiçbir surette
değiştirilemeyen ve yerine getirilmesi geciktirilemeyen,
görevlerinde bağımsız ve teminatlı hâkimlerden meydana
gelen kuruluşlar olarak tanımlanmaktadır. İdare ise
hiyerarşi ya da idari vesayet denetimine tabi kamu
görevlilerinden oluşmaktadır. Belirtildiği üzere anayasa
koyucu, cumhurbaşkanı ve bakanlar kurulu ile birlikte
idareyi yürütme organı içinde düzenlenmiştir. Anayasa
koyucunun sistematiğine göre organik anlamda idare
kısaca yürütme organının cumhurbaşkanı ve bakanlar
kurulu dışında kalan kısmı olarak tanımlanabilir. Ancak
siyasi nitelikte organlar olan cumhurbaşkanı ve bakanlar
kurulunun idareden tamamen bağımsız ayrı organlar
olarak ele alınması mümkün değildir. Zira bakanlar
kurulunu oluşturan bakanlar, idari bir birim olan
bakanlığın en üst amiri sıfatıyla merkezi idare içinde yer
alırlar. Aynı şekilde cumhurbaşkanının da idari nitelikte
birçok görevi vardır. Bu görevlerden bazıları şunlardır:
Gerekli gördüğü hallerde bakanlar kurulunu toplantıya
çağırıp başkanlık etmek, başbakanın önerisi üzerine
bakanların görevine son vermek, bakanlar kurulunun idari
görevlerine ilişkin hazırladığı kararnamelerle müşterek
kararnameleri imzalamak, atama işlemi yapmak, Devlet
Denetleme Kurulu aracılığıyla idareyi denetlemek
(Günday, 2011, ss. 8-9) ve tüzükleri imzalamak. Bu
açıklamalardan sonra organik olarak idarenin, belli ölçüde
yürütme organı ile özdeşleştiği tespitinde bulunulabilir
(Günday, 2011, s.9). İdare ile yürütme organı arasındaki
ayrım birazdan göreceğimiz fonksiyonel anlamda idare
kavramında ya da idarenin işlevlerinin ortaya
konulmasında ortaya çıkmaktadır. Ayrıca belirtmek
gerekir ki merkezden yönetim ve yerinden yönetim
ilkesine göre örgütlenen idare sadece, merkezi idare içinde
yer alan yürütme organından ibaret değildir. Yürütme
organı, idarenin belli bir bölümünü teşkil etmektedir.
Esasen idare hukukunun konusunu oluşturan idare
kavramının, özel hukuk kişileri ile devletin yasama ve
yargı organları dışında kalan idareler olduğu söylenebilir.
Yürütme organı ise idare ile yakın ilişkiler içindedir
(Gözler, 2011, s.14) ve belirtildiği üzere belli ölçüde
özdeştir. Anayasa koyucu bir takım ilkeler öngörmek
suretiyle idarenin örgütlenmesini şekillendirmiştir.