İNSAN BEDEN YAPISI VE FİZYOLOJİSİ Dersi Boşaltım Fizyolojisi soru detayı:
SORU:
İdrar oluşumu sırasında gerçekleşen geri emilim ve sekresyonun sonucunda oluşan idrar hacmi ve içeriğinin ayarlanmasında hangi hormonal ve sinirsel düzenlemeler meydana gelmektedir? Sıralayınız.
CEVAP:
a. Aldosteron: Böbreküstü bezinden salgılanan aldosteron böbrek tübüllerinden özellikle toplayıcı kanalların esas hücrelerine etki ederek sodyumun geri alınımını, potasyumun salgılanmasını arttırır. Aldosteron etkisini tübüllerde sodyum geçirgenliğini arttırarak ve sodyum potasyum ATPaz pompalarını aktive ederek gösterir.
b. Anjiotensinojen II: Herhangi bir nedenden (aşırı terleme, kanama, aşırı tuz ve su kaybı vb.) dolayı arteryal basınç düştüğünde böbreğe giden kan akımı da azalır. Azalan kan akımı sonucunda nefronlardaki jukstaglomerüler aparattaki makula densa hücrelerinden salgılanan renin, anjiotensinojeni anjiotensin I’ e çevirir. Ag I’de Ag II’ye dönüşür. Ag II, aldosteron salgısını uyarır, böbreklerde efferent arteriyolleri daraltır ve proksimal tübülde sodyum geri emilimini artırır.
c. Antidiüretik hormon (ADH): Bedende su ihtiyacı ortaya çıktığı zaman susama hissi ortaya çıkar. Beyindeki susma merkezî uyarılır. Bedene bir yandan içeceklerle su alınırken bedende aynı zamanda su kaybını en aza indirir. Hipofiz arka lobundan salgılanan ADH, distal tübüllerde ve toplayıcı kanallarda suyun geri emilimini artırır.
d. Atrial Natriüretik peptid (ANP): Kan basıncının arttığı durumlarda kalp atriumlarında bulunan özelleşmiş hücreler gerilir ve kalpten ANP salgılanır. ANP böbreklerde suyun ve tuzun geri emilimini azaltır.
e. Paratriod hormon: Paratiroid bezinde bulunan esas hücreler polipeptid yapısındaki paratiroid (parathormon, PTH) hormonu salgılarlar. PTH’ın bedendeki temel görevi kalsiyum homeostazını sağlamaktır. Bunu yaparken, kemikler, böbrekler ve bağırsaklar üzerinden kan kalsiyumunu arttırırken, fosfat yoğunluğunu azaltır. PTH böbreklerde ise kalsiyumun geri emilimini arttırırken, fosfat emilimini azaltır.
f. Sempatik sinir sistemi: Sempatik sinir sisteminin bedende aktif hâle geçmesiyle birlikte sempatik sinir uçlarından salgılanan nörepinefrin efferent ve afferent arteriyolleri daraltarak glomerüler filtrasyonu azaltır. Böylece sodyum ve suyun atılımını azaltırken proksimal tübüllerde ve Henle kulbunda emilimini de artırır.