SORU: İhtiyar güneş tasavvuru için örnekler hangileridir?
CEVAP: Zâti, batarken hasta olan ihtiyar güneşi şöyle anlatır: Sararmış benzi yanar cismi ditrer başı ey meh-rû ‘Âsâ ile yürür mihrinle gün gayetde sayrudur (Zâti G. 233/5) Zâti, güneşin batışını ölüm kavramıyla birlikte şöyle anlatır: Ele mirrîh-sıfat hançer alub didi habîb fiems-i ‘ömrün ufuk-i mevte karîb oldı garîb (Zâti G. 57/1) b. Tış-veş mihr gelür levhâ-yı zer birle seher Mektebine k’ide zihni ana ta’lîm-i senâ (Necâtî Beg Bend 2/7) c. Her ne kadar mihr kelimesi tevriyeli bir anlam (sevgi ve güneş) varsa da kışın güneşin yeryüzünden çekildiğine, kaybolduğuna yani etkisinin azaldığını da işaret edilir: Levh-i dilden kazıyup suret-i mihri gerdûn Yine döndürdi yüzin halka ider cevr ü sitem (Nev’î G. 311/2) d. Ahmet Paşa da güneşin dünyadan kayboluşuna hüsn-i talil sanatıyla başka sebepler bulsa da, beyitte güneşin defterinin dürüldüğüne yani yok olduğuna, battığına işaret edilir, yani güneş; doğduğunda hayat, battığında ise ölüm ve yok olma tasavvuru ile beraberdir. Ömr-i hasmın defterin tûmâr-veş dürsün felek Nice k’ezâsından eyyâmın düzer defter güneş (Ahmet Paşa K. 79/68)
