CEVAP:

 Padişah, Urabî Paşa’nın isyancı ilan edilmesi için İngilizlerin baskı yapmasına rağmen, bundan uzun süre ka­çındı. Ancak sonunda yayınladığı fermanda Urabî Paşa isyancı olarak nitelendirildi. Fakat burada önemli bir inceliğe dikkat edildi. Padişah, Urabî Paşa’yı halife sıfatıyla isyancı ilan etmiyordu. Urabî, Hıdiv’e karşı geldiği için görevlerini yapmayan bir me­mur olarak suçlanıyordu. Kısacası, Urabî’nin emperyalist kuvvetlere karşı kendi ba­ğımsızlığını koruma mücadelesi vermesi, Osmanlı Devleti’nin egemenlik haklarını da ihlal etmekle birlikte, aslında Halifelik şemsiyesi altında kalması kaydıyla örtülü bir şekilde desteklenmiştir. Bu olay, II. Abdülhamid’in Avrupalı güçlerin yayılmacı politi­kalarına karşı bir koz olarak benimsediği İslam birliği siyasetinin iç politika alanını kı­sıtladığına bir örnektir.