TÜRKİYE'DE DEMOKRASİ VE PARLEMENTO TARİHİ Dersi İMPARATORLUKTAN MİLLİ DEVLETE GEÇİŞ SÜRECİNDE DEMOKRATİK GELİŞMELER soru detayı:
SORU:
II. Meşrutiyet Meclisi 21 Ağustos 1909’da anayasa
değişiklerini kabul etti. 1876 Kanun-i Esasisinin yirmiden
fazla maddesi değiştirildi. Yasama, yürütme ve yargı
organlarının görev ve yetkilerinde önemli değişiklikler
yapıldı. Padişah ve meclis yetkileri bakımından ne gibi
önemli değişiklikler yapılmıştır?
CEVAP:
Padişah tahta çıkarken anayasaya uyacağına,
vatan ve milletin haklarını koruyacağına yemin edecekti.
Kanun çıkarma yetkisi Meclis’e ait olacaktı. Böylece
parlamento, devletin en güçlü organı haline getiriliyordu.
Padişah, meclisin çıkardığı yasaları veto etme yetkisine
sahip değildi. Parlamentoya ise hükümeti denetleme ve
gerekli görürsehükümetidüşürme yetkisi veriliyor, böylece
parlamentolu sistemden parlamenter sisteme geçiş
sağlanıyordu. Yürütme yetkilerinin kullanılmasında
Heyet-i Vükelagüçlendirilmişti. Hak ve özgürlüklerin
alanı da genişletildi. 1909 Kanun-i Esasi değişikliğinde
hak ve özgürlüklerin korunmasına yönelik en temel
yenilik Padişah’a vatandaşları sürgünegönderme hakkı
veren 113. maddenin ikinci fıkrasının kaldırılması oldu.
Kişi dokunulmazlığı, ticaret, çalışma ve sanat özgürlüğü,
haberleşmenin gizliliği ilkeleri kabul edildi. Vatandaşlar
din ve mezhep ayırmaksızın kanun önünde eşit sayıldı.
Sansür kaldırıldı, basın ve yayın özgürlüğü güvence altına
alındı, yurttaşlara örgütlenme hakkı verildi.