SORU: İkilemlere karşı çıkmanın yollarını açıklayınız.
CEVAP: İkilemler geçerli çıkarımlar olduğundan öncülleri doğru kabul edince sonucu da doğru kabul etmek gerekir. Dolayısıyla ikilemlere karşı çıkmak için öncüllerden en az birinin doğru olmadığını göstermek gerekir. Öncüller de bir tikel evetleme iki de koşul önermesinden oluşur. Tikel evetleme önermesini çürütmeye ikilemin boynuzları arasından kaçma yolu, koşul önermelerini çürütmeye de ikilemi boynuzlarından yakalama yolu denir. (1) Boynuzlar arasından kaçma yolu. İkilemdeki öncüllerden tikel evetleme önermesi, mevcut seçenekleri sunduğunu, başka seçenek olmadığını ima eder. Tikel evetleme önermesi üçüncü halin imkansızlığını gösteren A v ->A gibi bir önerme değilse, genellikle bir üçüncü hal mevcut olabilir. Örneğin, İstanbul’a ya uçakla ya da otobüsle gideceksin. Uçakla gidersen çok para ödeyeceksin. Otobüsle gidersen geç kalırsın. Dolayısıyla ya çok para ödeyeceksin ya da geç kalacaksın. Bu ikileme itiraz etmenin birkaç yolundan biri, tikel evetleme önermesine itiraz etmektir. Buna da İstanbul’a gitmenin başka yollarının olduğunu göstererek itiraz edebiliriz. Örneğin, araştırdık tren yolu ile gidebileceğimizi gördük. O zaman, sadece iki değil, en azından üçüncü bir seçenek olduğunu ileri süreriz ve sonuçları olumsuz iki seçenekten birini seçmek zorunda olmadığımızı söyleriz. (2) Boynuzlarından tutma yolu: İkilemlere boynuzlu tasım da denir. Koşul önermeleri ikilemin boynuzlarını oluşturur. İkilemlerden koşul önermelerini çürüterek kurtulma yoluna da ikilemi boynuzlarından tutma yolu denir. Bu da önbileşenin olmasının artbileşenin olmasını gerektirmediğini göstermek demektir. Yukarıdaki örnekte örneğin, Uçakla gidersen çok para ödersin öncülüne erken rezervasyon yaptırılırsa çok para ödenmeyebileceğini söyleyerek itiraz edebiliriz. Yine otobüsle gitmenin gecikmeye ya da fazla gecikmeye neden olmayacağı da gösterilebilir. İkilemlerden kurtulmanın bir üçüncü yolu daha vardır. Buna da karşı ikilem oluşturma yolu denir. (3) Karşı ikilem oluşturma: İkilemler genellikle bardağın boş tarafını gösterir. Bardağın dolu tarafını gösteren bir ikilem kurabiliriz. Bunun klasik örneğin, oğlunu politikaya girmemesi için ikna etmeye çalışan anne ile annesini ikna etmeye çalışan oğlun ikilemleridir. Anne oğlunu, politikaya girmemesi için şöyle bir ikilemle ikna etmeye çalışır: Politikada ya doğruyu söyleyeceksin ya da yalan söyleyeceksin. Doğru söylersen insanların nefretini kazanacaksın. Yalan söylersen tanrıların nefretini kazanacaksın. Öyleyse, ya insanların nefretini kazanacaksın ya da tanrıların. Oğul da annesini politikaya girmesinin yararlı olacağına şöyle bir karşı ikilemle ikna etmeye çalışır: Politikada ya doğruyu söyleyeceğim ya da yalan söyleyeceğim. Doğruyu söylersem tanrıların sevgisini kazanacağım. Yalan söylersem insanların sevgisini kazanacağım. Öyleyse, ya tanrıların sevgisini kazanacağım ya da ya da insanların.
