OSMANLIDA İSKAN VE GÖÇ Dersi OSMANLI DEVLETİ'NDE İSKAN soru detayı:

CEVAP:

Osmanlı Devleti’nin XVI. asrın sonlarında uzun savaşlara girmesi ve umumiyetle başarısız olması üzerine halktan almak zorunda kaldığı “imdat-ı seferiye” vergisi halkın da durumunun kötü olmasıyla iç hareketlenmeye neden olmuştur. Vergiyi ödeyemeyen halk çareyi göç etmekte bulmuş, bu da genel olarak iç huzursuzluğa sebep olmuştur. Devletin göç edenlerin geri dönmesi için çaba sarf etmesine rağmen başarılı olduğu da söylenemez. 1596-1775 yılları arasında aralıklı devam eden ve imparatorluğun büyük bir enerji kaybına sebep olan Celali isyanları da halkın göç hareketlerinde bulunmasında önemli bir etken olmuştur. Yüklenen ağır vergiler dışında, can güvenliğini de tehlikede gören halk çiftini çubuğunu bırakarak büyük şehirlere veya kendini daha güvende hissedebileceği yerlere göç etmiştir. Celali isyanlarından başka merkezi otoritenin zayıf olduğu sıralarda yaşanan 1727-1728 İzmir İsyanı, 1764-1766 Kıbrıs İsyanı ile Mısır, Akka ve Mora’daki isyanlar neticesinde de göç hareketleri yaşanmıştır. Devletin girdiği savaşlardan ardı ardına başarısızlıkla ayrılması da iç hareketlenmelere örnek oluşturur. Mesela 1683’te başlayıp 1699’a kadar devam eden ve neticede büyük bir yenilginin yaşandığı savaştan sonra bu bölgelerde meskûn Türk ve Müslüman halk da iç kısımlara gelmiştir. Yine 1723 İran savaşları neticesinde ülke içine göçler yaşanmıştır. 1768-1800 yılları arasında Türk askerinin terk ettiği sahalardan yaklaşık 500.000 aile göç etmiştir. Devlet göç eden zümreleri genelde tampon bölgelere iskân etmekle beraber, boş ve harap olmuş arazilere sahiplerini tekrar iskân etme imkânı yoksa muhacir aileler iskân edilirdi.