XIX. YÜZYIL TÜRK DÜNYASI Dersi KUZEY TÜRKLERİNDE UYANIŞ VE REFORM soru detayı:
SORU:
İslam ilahiyatını “rasyonalist” esaslara göre sorgulayan biri olarak sunulan, Tatar dinî reform düşüncesinin babası sayılan Molla Ebunnasr Kursavî’nin fikrî oluşumu nasıldır?
CEVAP:
Kursavî’nin fikrî oluşumu şöyledir: Meçkere medresesindeki tahsili sırasında yetenekli olduğunu gösterdi. Bazı konularda hocasının söyledikleri ile yetinmedi. Bu dönemde ilim merkezi ve kültür kaynağı olarak kabul edilen Buhara şehrine gitti. Orada çok revaçta olan kelâm ilmiyle uğraştı; bu konuda son derece iyi yetişti; hocalarını bile geride bıraktı. Fakat bir noktadan sonra, bütün bu öğrendiklerinin dinî açıdan ne işe yarayacağını konusunda kendini sorguladı. İlim adına biriktirdiği şeylerin birtakım zanlardan ve Yunan felsefesinin uzantılarından ibaret olduğu kanaatine varıp pişmanlık duydu. Yunan felsefesi yerine iman düşüncesine (hikmet-i imaniye) yönelmeye karar verdi. Kitap ve Hadis konularını araştırmaya başladı ve giderek bu ilimlerde ustalık kazandı. Büyük tefsir ve hadis âlimlerinin, tasavvuf ehlinin eserlerini inceledi. Buhara’nın tanınmış şeyhlerinden Niyazkulu Türkmanî’ye bağlandı ve dört yıl onun sohbetlerinde bulundu. Bundan sonra yazmakla ve talebe yetiştirmekle meşgul oldu. Eserlerinde içtihat kapısının açılmasını savundu; taklidi reddetti.