CEVAP:

Siyasal Talepçe Düzenlenmesi: Piyasa
ekonomisinde özel malların arzını düzenleyen, bireylerin
bu mallara olan taleplerinin toplamıdır. Yani, piyasa
talebidir. Bu durum kamusal mallar için geçerli değildir.
Çünkü kamusal malların bölünmezlik ve pazarlanmazlık
özellikleri bu mallara çoğu kez bireylerin tercihlerinin
açıklanmasını gerekli kılmaz. Bireyler tercihlerini
açıklamasalar da kamusal mal arzı yapılacaktır. Bu
nedenle kamusal arz, özel malların arzından farklı olarak
gerçekleşmektedir. Kamusal malların arzını siyasal talep
düzenlemektedir. Siyasal talebin niteliği siyasal rejimin
yapısıyla yakından ilgilidir.
Bölünebilirlik/Bölünmezlik ya da Tüketimde Rakip
Olma/Olmama Özellikleri: Özel mallar, tamamen
“bölünebilir”, yani tüketimde rakip mallardır. Bir bireyin
özel mal tüketimi sadece kendisine ait olabilir ve bu
maldan diğer bir bireyin tüketimi engellenebilir. Kamusal
malların ise bazıları bölünebilir, bazıları kısmen
bölünebilir ve bazıları da bölünemez özelliktedir.
Bölünemez özellikteki kamusal malların tipik örneği
savunma, adalet ve diplomasi mallarıdır. Bu tür malları
esasen üretim tekniği yönünden bölmek mümkün değildir.
Örneğin, her eve ayrı bir milli savunma veya diplomasi
malı sunmak üretim tekniği yönünden mümkün değildir.
Kamusal malların bu temel özelliği bazen bireyler
arasında tam bir eşitlik hâlinde olmayabilir.
Dışlanabilirlik/Dışlanamazlık ya da Tüketimden
Mahrum Bırakma/Bırakamama Özellikleri: Savunma,
diplomasi gibi mallarda bireylerin tüketimden mahrum
bırakılması düşünülemez. Özel mallar ise tamamen
pazarlanabilir nitelikte olduğundan bu mallardan bedel
ödemeyenlerin dışlanması pekala mümkündür.
Kişisel ve Ortak Tüketim: Ortak ya da kollektif tüketim
tek bir maldan birden fazla tüketicinin yararlanmasıdır.
Örneğin, savunma, diplomasi, tiyatro ve spor gösterileri,
vb. mal ve hizmetler ortak tüketime konu mallardır.
Bireyler bu tür mallardan ortak olarak yararlanırlar. Bir
bireyin bu tür bir malı tüketmesi diğer bireylerin fayda
fonksiyonunda bir azalma doğurmaz. Ortak tüketime konu
mallara kamusal mallar literatüründe “klüp malları” (club
goods) adı verilmektedir. Özel mallarda ise ortak tüketim
özelliği yoktur. Bireyler bu mallardan ayrı ayrı
yararlanabilirler. Yani, özel mallarda kişisel tüketim söz
konusudur.
Dışsal Ekonomiler: Kamusal malların bir kısmı önemli
ölçüde dışsallık yaratırlar. Daha önce de belirtildiği üzere
dışsallık, bir ekonomik birimin üretim ve/veya tüketim
faaliyeti sonucunda başka birimlerin fayda ve/veya
maliyet fonksiyonlarının olumlu ve/veya olumsuz yönde
etkilenmesidir. Dışsal ekonomilerin kamu ekonomisi
yönünden taşıdığı önem, herhangi bir kamusal malın kamu
kesimince mi yoksa özel kesimce mi sunulması
gerektiğine imkan vermesidir.
İçsel Ekonomiler: işletmenin üretim ölçeğinin değişmesi
sonucu elde edilen içsel ekonomiler özellikle elektrik, su,
havagazı üretimi ve dağıtımı, telekomünikasyon
hizmetleri, demir yolu hizmetleri, televizyon yayını vb.
hizmetler de oldukça yaygındır.
Bedavacı Sorunu: Özel mallarda, mal ve hizmeti
tüketmek için bedelinin ödenmesi gereklidir. Yani bedava
hizmetten yararlanmak mümkün değildir. Oysa, kamusal
malların bir kısmı için bedel ödeme söz konusu değildir.
Vatandaşlar bedel ödemeseler de bazı kamusal mal ve
hizmetlerden (örneğin, savunma hizmeti) yararlanırlar.
Kamu ekonomisinde bu duruma “bedavacı sorunu” adı
verilmektedir.
Talebin Zorunlu Olması: Kamu ekonomisinde
vatandaşların bazı kamusal hizmetlere talepte bulunmaları
zorunlu kılınmıştır. Zorunlu askerlik hizmeti, zorunlu
ilkokul eğitimi, nüfus cüzdanı alınması, şoför ehliyeti
alınması vb. bu konuda örnek olarak verilebilir. Özel
mallarda ise tüketici ve üretici açısından tüketim ve üretim
özgürlüğü esastır.