CEVAP:

Kanûn-i Esâsî’nin ilan edildiği safha Osmanlı tarihinin en çalkantılı dönemlerinden birine isabet eder. İmparatorluğun maddi ve manevi olarak dibe vurduğu yıllardır. 1860’lardan itibaren ekonomik ve etnik sebeplerle çeşitli kereler isyan etmiş Bosna Hersek’te 1875’te daha büyük bir isyan çıkar ve ayaklanma dalgası Balkanlar’a yayılır. Zaten devlet uzun süredir iç ve dış borçlanmalarla ayakta durmaktadır. Buna rağmen Abdülaziz de görkemli, şaşaalı saraylar yaptırmaktadır. Bir taraftan da Rusya ve Avusturya-Macaristan Balkanlardaki karışıklıktan istifade etmenin peşindedir. Talebe-i Ulûm konusundaki gibi gelişen İslamcı cereyanın da etkisiyle muhafazakâr çevreler her ikisini de Avrupa’ya boyun eğmekle suçlar. Talebe-i Ulûm Mitingi’nin ardından Mahmut Nedim Paşa’nın yerine Mehmed Rüştü Paşa geçmiştir. Ancak Hüseyin Avni Paşa’nın da Abdülaziz’e dair planları vardır. Her iki paşa da menfaat birliği yapar ve kendilerince liberal buldukları şehzade Murat’ı tahta çıkarmayı düşünürler. İki isim yanlarına Süleyman Paşa ve şeyhülislam Hasan Hayrullah gibi bazı devlet adamlarının da desteğini alarak Abdülaziz’e darbe planlarını fiiliyata dökmek ister.