CBS’DE PROJE TASARIMI VEYÖNETİMİ I Dersi CBS’de Çevre Yönetimi soru detayı:

CEVAP:

Kullanılma süresi dolan, insan aktivitelerinden
ileri gelen ve yaşadığımız ortamdan uzaklaştırılması
gereken her türlü katı malzemeye katı atık denir. Katı
atıklar evde, okulda, hastanede, endüstride, bahçelerde ve
daha birçok yerde oluşabilir. Katı atıklar kaynaklarına
göre; evsel katı atıklar, endüstriyel atıklar, açık alanlardan
kaynaklanan atıklar, zirai atıklar, hastane atıkları, arıtma
tesisi atıkları ve radyoaktif atıklar olarak sınıflandırılabilir.
Katı atıklar oluştukları yerlere göre adlandırılırlar. Katı
atık miktarı ve bilesimi, mevsimlere, bölgelerin coğrafik
ve yasayanların ekonomik ve kültürel seviyelerine göre
değişmektedir. Katı atıkların tekniğine uygun bir şekilde
uzaklaştırılamamaları halinde halk sağlığı ile ilgili
problemler ortaya çıkmaktadır. Katıatıklar yoluyla en az
20 tip hastalığın taşınıp bulaştığı bilinmektedir. Ülkemizde
katı atıklar ile ilgili ilk yönetmelik olan “Katı Atıkların
Kontrolü Yönetmeliği” 1991 tarihinde 20814 sayılı Resmi
Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu
yönetmelik ülkemizde çöp ve katı atıkların toplanması,
taşınması ve bertarafı ile ilgili yasal düzenlemeleri ortaya
koymuştur. Ülkemizdeki atık yönetiminin temelini
oluşturan üç ilke yönetmeliğe göre söyle sıralanabilir:
• Az atık üretilmesi (atık minimizasyonu),
• Üretilen atıkların geri kazanılması,
• Atıkların çevreye zarar vermeden bertaraf
edilmesi.
Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği 2015 yılında 29314
sayılı Resmi Gazete’de “Atık Yönetimi Yönetmeliği”
yayınlandıktan sonra yürürlükten kaldırılmıştır. Bu
yönetmeliğin amacı; atıkların oluşumundan bertarafına
kadar çevre ve insan sağlığına zarar vermeden yönetiminin
sağlanmasına, atık oluşumunun azaltılması, atıkların
yeniden kullanımı, geri dönüşümü, geri kazanımı gibi
yollar ile doğal kaynak kullanımının azaltılması ve atık
yönetiminin sağlanmasına, çevre ve insan sağlığı
açısından belirli ölçütlere, temel şart ve özelliklere sahip
bu Yönetmeliğin kapsamındaki ürünlerin üretimi ile
piyasa gözetimi ve denetimine ilişkin genel usul ve
esasların belirlenmesidir. Günümüzde katı atıkların çevre
ve insan sağlığına zarar vermelerini önlemek amacı ile
toplanması, taşınması yanında yeniden kullanım, geri
kazanım, geri dönüşüm gibi değerlendirme yöntemleri de
uygulanmaktadır. Bunlara ilave olarak, katı atıkların
çevremizden uzaklaştırılmasını içeren yakma, gömme
işlemlerini kapsayan çeşitli yöntemler geliştirilmiştir. Bu
yöntemlerin tümünün planlandığı, uygulandığı ve takip
edildiği bütünsel sistem Katı Atık Yönetimi olarak
adlandırılmaktadır. Atık yönetimi, hem çeşitli atıkları geri
kazanmak, verimliliği artırmak, maliyeti düşürmek,
istihdam yaratmak hem de çevre kirlenmesini önleyici
yönü ile ülkemiz için de önemli bir konudur. Atık yönetim
sisteminin ilk basamağı atıkların toplanması ve
taşınmasıdır. Katı atık yönetim sisteminde atık toplama
maliyetleri % 65-95 arasında değişmektedir. Katı atıkların
yüksek verimle toplanabilmesi için en uygun
güzergâhların belirlenmesi ve maliyetin en aza indirilmesi
oldukça önemlidir. Katı atık toplama sisteminde CBS
tabanlı bir modelleme kullanılarak en etkin toplama
optimizasyonu gerçekleştirilebilir. Katı atık yönetiminde
önemli diğer bir konu atıkların bertarafıdır. Katı atıkların
bertaraf yöntemlerinden birisi düzenli depolamadır.
Düzenli depolama alanının yer seçimi atık yönetimindeki
önemli problemlerden birisidir. Depolama alanlarında
oluşan sızıntı suyu genellikle organik madde, amonyak,
nitrat, klorür ve ağır metal gibi kirleticileri oldukça fazla
miktarda içermesinden dolayı uygun yer seçimi
yapılmadığında, bu kirleticiler akiferlere ulaşabilir, su
temininde kullanılan kaynakların kalitesini düşürür ve
insan sağlığına zarar verebilir. Depolama alanlarının yer
seçiminde oldukça fazla faktörün etkili olduğu
bilinmektedir. Bu faktörlerin ve verilerin mümkün olan en
kısa sürede değerlendirilerek sonuca ulaşılması
gerekmektedir. Uygun yer seçimi işlemleri için CBS’den
yararlanılabilir. Konumsal verileri yönetmek, fazla
miktarda konumsal veriyi saklamak, analizini
gerçekleştirmek, duyarlılık ve en uygun analizleri kolay
bir şekilde gerçekleştirmek, model sonuçlarını ifade etmek
için CBS oldukça faydalı olmaktadır.