DAVRANIŞ BİLİMLERİ II Dersi Biliş ve Zihinsel Yetenekler soru detayı:
SORU:
Kavramların insan hayatındaki işlevlerini açıklayınız
CEVAP:
Kavramların insan hayatındaki işlevleri çok önemlidir. Kavramlar bir durumda öğrenileni diğer durumlara aktarmaya olanak verdikleri için dünyayı basitleştirir. Kavramlar sayesinde, dünya insan tarafından anlaşılabilecek ve başa çıkılabilecek hâle gelir. Böylece insan kaotik bir dünyayla uğraşmak zorunda kalmaz. Kavramlar bunu, çok sayıda bilgiyi başa çıkılabilecek birimlere bölerek yaparlar. Zira kavramı oluştururken insan zihni, birbiriyle tamamen aynı olmayan ama benzer olan nesneleri bir araya getirir ve onları birbirine denk olarak değerlendirir. Diğer yandan kavramlar, yeni yaşantıları anlamlandırmaya olanak verir. Yeni yaşantıların her birinde tekrar tekrar kavram oluşturmaktansa yeni yaşantılar var olan kavramlar içinde anlamlandırılmaya çalışılır. Elbette bu, kavramların hiç değişmeden aynı kaldığı anlamına gelemez. Yeni yaşantılarla birlikte kavramlar da yaşam boyu değişikliğe uğratılır. Bir kavramı bilmek, o kavrama ait olan nesne, canlı ya da olayların ortak özelliklerini bilmek demek olduğundan, bir kavram kullanıldığında bu ortak özelliklerin hepsi birden ifade edilmiş olur. Böylece, kavramlar insanların birbirlerini anlamalarını, dolayısıyla iletişim kurmalarını sağlar. Kavramların belirli bir durumda insanın davranış seçeneklerini belirleme işlevi de vardır. Örneğin “vahşi hayvan” kavramı bilgilerinden dolayı insanlar, hırlayan bir hayvan karşısında yapılacak en akıllıca hareketin sessizce oradan uzaklaşmak olduğunu düşünebilirler. Özetle, kavramların dünyayı basitleştirme, yeni deneyimleri anlamlandırma, iletişim sağlama gibi çok önemli işlevleri vardır. Kavramlar sadece bu tür zihinsel faaliyetleri değil, uyarıcıları yorumlayarak onlara tepki vermeyi de belirler. Bir durumda insanın nasıl davranacağı, büyük ölçüde kişinin, olaya ve duruma ait kavramlaştırmaları tarafından belirlenir.