XIX. YÜZYIL TÜRK DÜNYASI Dersi KAZAK MODERNLEŞMESİ soru detayı:

CEVAP:

Seküler aydınlar çoğunlukla Rus okul ve kurumlarından mezun olmuşlardı; Tatar misyonerlerin (mollaların) cehalet ve zararlarını eleştiriyorlardı. Rus kültür ve eğitiminden yanaydılar. Kazakların geri kalmışlıktan kurtulmaları için Rus kültürünü Avrupa aydınlanmasına bir köprü olarak görüyorlardı. Bu grubun önemli temsilcileri Çokan Velihanov, Ibıray Altınsarin ve Abay Kunanbayev’dir. Sovyet döneminde bu üç Kazak aydını XIX. yüzyıl Kazak entelijensiyasının taşıyıcı direkleri ya da “demokratik aydınlanmacılar”ı olarak görülüyordu. Bu kişiler Batı edebiyatından ve Sibirya’ya sürülen liberal Rus sürgünlerden etkilenmiştir. Sovyet ve bazı Batılı araştırmacılar bu Kazak aydınlarının hayatlarının baskın olmasa da önemli bir parçası olan İslamiyete verdikleri değeri azımsamıştır, düşüncelerindeki seküler anlayışı öne çıkarmışlardır. Geleneksel edebiyat içinde değerlendirilen
“akın” ya da “ozan”ların eserlerinden Kazak aydınlarının çoğu etkilenmiştir.