XIX. YÜZYIL TÜRK DÜNYASI Dersi KAZAK MODERNLEŞMESİ soru detayı:

CEVAP:

Genellikle Kasım Han dönemi bağımsız bir Kazak hanlığının başlangıcı olarak görülür. Onun döneminde Kazak etkisi bugünkü güneydoğu Kazakistan’dan Ural Dağlarına uzanıyordu. Fakat 1521’de ölümünden sonra oğlu Tahir, Mangıtlara yenilerek toprak kaybetti. 1537’de bozkırda Kazaklara karşı bir ittifak oluşturdu ve Kazakları yenilgiye uğrattı.
Kasım Han’ın peşpeşe hüküm süren üç oğlu döneminde (1518-38) hanın otoritesinde zayıflamayla birlikte Kazak kabilelerinin cüz adı verilen üç ana gruba (ulu, orta, kişi) bölünmesi süreci de başlamıştır. Bu sözcük Rusçaya ve diğer batı dillerine genellikle orda olarak çevrilir. Bu bölünmenin nedeni ve cüz sözcüğünün anlamı konusunda bilim adamlarının tartışmaları sürmektedir. Ayrıca cüzlerin adları da sayıca büyüklüğü değil eskiliği, muhtemelen de soy eskiliğini anlatmaktadır. Üç cüzü, üç erkek kardeş ve onların çocukları gibi ele almak mümkündür. Büyük, ortanca ve en küçük kardeş sırasıyla ulu, orta ve kişi cüzü temsil edebilir.
Böylelikle bu sıralamanın sayıca çokluk ya da başka bir nedenle değil, soy ve şecere tasnifine dayanan sebeplerle ortaya çıktığı anlaşılabilir. Ancak Ulu Cüze bağlı bir kabile üyesi olmanın siyasi ya da toplumsal bir üstünlük sağladığı yönünde bir bilgi yoktur.