CEVAP:

Marx’a göre üretim güçleri ile üretim ilişkileri arasındaki sürekli çatışma kapitalist toplumlarda periyodik resesyonlara sebep olacaktır. Periyodik krizler kapitalist sistemin doğası gereğidir. Marx, Ricardo ve diğer klasiklerin Say Yasası ile ilgili çıkarımları olan bir “barter ekonomisi” ile kapitalist ekonomi arasında hiçbir fark yoktur ve paranın rolü sadece değişim aracıdır ve emeğin uzmanlaşmasını
sağlar görüşlerini reddeder. Çünkü Marx’a göre kapitalist sistemde kapitalistin amacı kârdır ve kapitalist parayı (M) mala (C) ve daha sonrada süreç sonucu üretilen malı tekrar paraya (M’) çevirir. Süreç sonucu kapitalistin başladığı para miktarı ile süreç sonucu eline geçen para miktarı arasında fark vardır ve M’ > M’dir. Marx bu farkı kapitalistin eline geçen artı değer olarak görür. Aynı zamanda
artı değerin varlığı kapitalist piyasa ekonomisinde paranın fonksiyonunun sadece değişim aracı olmadığını da ifade eder. Marx’a göre toplam arzın toplam talepten büyük olması kapitalist toplumda her zaman mümkündür ve kâr oranlarındaki değişmeler yatırım harcamalarının artışı ile sonuçlanacaktır. Yatırım harcamalarındaki volatile ekonomik aktivitedeki dalgalanmaların temel sebebidir. Marx’a göre teknolojik patlamalar, sermaye birikiminin artışı yoluyla daha önce belirtilen süreç sonucunda kâr oranlarının uzun dönemde azalmasına ve kâr oranlarındaki azalma da sermaye birikimideki azalmaya sebep olarak resesyona yol açar. Fakat ekonomik durgunluk kendi içerisinde yeni ekonomik büyümeyi
gerçekleştirecek elementleri de taşır. Resesyon yedek işsizler ordusunun büyümesi ve dolayısıyla ücretlerin azalması anlamı taşır. Ücretlerin azalması
ise kapitalistler için yeni kâr olanakları anlamına gelir ki ve bu durumda yeniden bir sermaye birikimini artırma ve ekonomik büyüme trendi yakalama süreci başlar.