ANAYASA HUKUKU Dersi Kurucu İktidar: Anayasayı Değiştirme Sorunu soru detayı:
SORU:
Kuvvetler ayrılığı ve fonksiyonlar ayrılığını anlatınız.
CEVAP: Siyasal düşünce tarihinde genellikle Montesquieu’nun adıyla özdeşleştirilen kuv- vetler ayrılığı teorisi, 1789 Amerikan ve 1791 Fransız Anayasası’ndan başlayarak pek çok pozitif hukuk belgesinde şu veya bu biçimde anlatımını bulmuş olmakla birlikte, bu teorinin hukuki olmaktan çok, siyasal nitelik taşıdığını belirtmek gere- kir. Montesquieu’nun, kuvvetler ayrılığını savunması bunu hürriyetlerin güvencesi olarak görmesinden ileri gelmiştir. Ünlü düşünüre göre, iki hele üç kuvvetin aynı elde toplanması, istibdada yol açar. Buna karşılık Montesquieu, kuvvetler ayrılığı- nın hukuki analizi üzerinde aynı derecede önemle durmamıştır. Kendi çağının ‹n- giltere’sini kuvvetler ayrılığının en tipik örneği olarak göstermesine rağmen, ‹ngil- tere’nin ne o dönemde ne de başka bir dönemde, Montesquieu’nun tasvir ettiği an- lamda bir kuvvetler ayrılığını uygulamış olduğu açıktır.
Günümüzde kuvvetler veya iktidarların ayrılığı deyimi kullanılırken kastedilen ve pozitif hukuk verilerine göre kastedilmesi gereken, gerçekte fonksiyonlar ayrı- lığıdır. Diğer bir deyişle devlet iktidarının çeşitli fonksiyonlarının, aralarında bir iş- birliği mevcut bulunan değişik organlarca yerine getirilmesidir. Fonksiyonlar ayrılığından söz edilirken, burada fonksiyon deyiminin tamamen hukuki anlamda kul- lanılmakta olduğunu da belirtmek gerekir.
Devletin hukuki fonksiyonlarının, yasama, yürütme ve yargı olarak üçe ayrıldı- ğı, kamu hukuku doktrininde ve pozitif anayasa hukukunda hemen hemen tartış- masız kabul edilmektedir. Ancak bu üçlü ayrımın hangi kritere dayandığı, dolayı- sıyla yasama, yürütme ve yargı kavramlarının nasıl tanımlanması gerektiği, son de- rece tartışmalıdır. Bu konuda ortaya atılan görüşler, iki ana grupta toplanabilir. Maddi kritere dayanan görüşler ve organik kritere dayanan görüşler.
Siyasal düşünce tarihinde genellikle Montesquieu’nun adıyla özdeşleştirilen kuv- vetler ayrılığı teorisi, 1789 Amerikan ve 1791 Fransız Anayasası’ndan başlayarak pek çok pozitif hukuk belgesinde şu veya bu biçimde anlatımını bulmuş olmakla birlikte, bu teorinin hukuki olmaktan çok, siyasal nitelik taşıdığını belirtmek gere- kir. Montesquieu’nun, kuvvetler ayrılığını savunması bunu hürriyetlerin güvencesi olarak görmesinden ileri gelmiştir. Ünlü düşünüre göre, iki hele üç kuvvetin aynı elde toplanması, istibdada yol açar. Buna karşılık Montesquieu, kuvvetler ayrılığı- nın hukuki analizi üzerinde aynı derecede önemle durmamıştır. Kendi çağının ‹n- giltere’sini kuvvetler ayrılığının en tipik örneği olarak göstermesine rağmen, ‹ngil- tere’nin ne o dönemde ne de başka bir dönemde, Montesquieu’nun tasvir ettiği an- lamda bir kuvvetler ayrılığını uygulamış olduğu açıktır.
Günümüzde kuvvetler veya iktidarların ayrılığı deyimi kullanılırken kastedilen ve pozitif hukuk verilerine göre kastedilmesi gereken, gerçekte fonksiyonlar ayrı- lığıdır. Diğer bir deyişle devlet iktidarının çeşitli fonksiyonlarının, aralarında bir iş- birliği mevcut bulunan değişik organlarca yerine getirilmesidir. Fonksiyonlar ayrılığından söz edilirken, burada fonksiyon deyiminin tamamen hukuki anlamda kul- lanılmakta olduğunu da belirtmek gerekir.
Devletin hukuki fonksiyonlarının, yasama, yürütme ve yargı olarak üçe ayrıldı- ğı, kamu hukuku doktrininde ve pozitif anayasa hukukunda hemen hemen tartış- masız kabul edilmektedir. Ancak bu üçlü ayrımın hangi kritere dayandığı, dolayı- sıyla yasama, yürütme ve yargı kavramlarının nasıl tanımlanması gerektiği, son de- rece tartışmalıdır. Bu konuda ortaya atılan görüşler, iki ana grupta toplanabilir. Maddi kritere dayanan görüşler ve organik kritere dayanan görüşler.