SORU:
Maliye Nezaretinin Kanun-i Esasi’nin malum 40. maddesi ile kurumsal ve işlevsel boyutlarının tanımlanması be 1877 yılında yapılandırılmasıyla ne gibi değişiklikler görülmüştür?
CEVAP: - Mahmud tarafından ihdas edilen, Tanzimat Dönemi’nde büyüme gösteren ve Kanun-i Esasi’nin malum 40. maddesi ile kurumsal ve işlevsel boyutları tanımlanan nezaret, özellikle 1877 yılında modern bürokratik örgütlerden alınan şablonlara göre yapılandırıldığında, Osmanlı bürokrasisinin seyrine hâkim olacak kadar merkezî bir konuma yükselmişti. 1296 (1877) tarihli nizamname, Maliye teşkilatını iki ana eksen üzerinde kurgulamıştı. Bunlardan ilki merkez, ikincisi ise çevre (mülhak) teşkilatıydı. Merkez teşkilatı kendi içerisinde on departmana ayrılırken (Bu departmanlar şu şekilde sıralanmıştı; 1- Maliye Müsteşarlığı 2- Heyet-i Teftişiye-i Maliye 3- Varidat İdare-i Umumiyesi 4- Mesarıfat İdare-i Umumiyesi 5- Düyun idare-i Umumiyesi 6- Maliye Mektupçuluğu 7- Sandık Emaneti 8- Evrak Müdüriyeti 9- Tercüme ve Techizat-ı Ecnebiyye Müdüriyeti 10- Muhasebat-ı Atika Muhasebeciliği) çevre teşkilatı iki bölümle devletin merkez ve taşradaki tüm ünitelerini denetim altına almayı hedeflemişti (Bu departmanların ilki merkez teşkilatındaki nezaretlerde görev yapan tüm maliye memurlarını içerirken, ikincisi vilayet-liva-kaza ünitelerinde görev yapan maliye müdürlükleri, kaza mal müdürlükleri ve sandık emaneti personelinden oluşuyordu). 1296 (1877) teşkilatı ile müsteşarlık makamı Avrupa’daki benzerleri ile aynı seviyeye çekilirken kurumsal denetimin sağlanması adına Heyet-i Teftişiye gibi Batı bürokrasilerinin olmazsa olmaz üniteleri de mevcut yapıya dâhil edilmeye çalışılmıştı.
