CEVAP:

Bilişsel, ahlaki ve faydacı meşruiyet olmak üzere
üç tür meşruiyet vardır. Bu meşruiyet türleri, kurumsal
uyum mekanizmalarından sırasıyla bilişsel, ahlaki ve
kuralcı mekanizmalara karşılık gelir. Bilişsel meşruiyet,
kanıksanmış bir kültürel açıklamanın varlığına dayalı
meşruiyettir. Ahlaki meşruiyet ise değer yargılarına dayalı
meşruiyet türüdür. Faydacı meşruiyet ise, çıkarlara dayalı
meşruiyettir.
Bilişsel meşruiyet, diğer meşruiyet türlerine göre en az
fark edilen ancak en güçlü meşruiyet türüdür. Bu tür
meşruiyete sahip kurumlar, “aksi dahi düşünülemez ve
sorgulanamaz” statüsü kazanırlar. Örneğin, modern
toplumlarda “hastane” kavramı böyle bir statüye sahiptir.
Çünkü modern toplumların “sağlık sorunlarımızı nasıl
çözeriz” sorusuna çözüm olarak tarihsel süreçte inşa ettiği
bir örgütlenme biçimidir.
Diğer yandan, ahlaki meşruiyet bir örgütün eylemlerinin
ilgili toplumsal kesimlerin değer yargılarınca doğru olup
olmadığıyla ilgilidir. Örneğin, yukarıda verilen maden
şirketi örneğinde, yöre halkının ve çevrecilerin değer
yargılarına göre maden şirketinin orada faaliyet
göstermesinin sağlıklı yaşam haklarına tehdit oluşturduğu
gerekçesiyle karşı çıkmaları, onların gözünde şirketin
eylemlerinin ahlaki meşruiyeti olmadığı anlamına gelir.
Faydacı meşruiyet ise bir örgütün eylemlerinin çeşitli
toplumsal kesimlerin ve örgütün çıkarlarına uygun olma derecesiyle ilgilidir. Örneğin, çevreci örgütlerin,
Türkiye’de Kaz Dağlarında altın madenciliği
yapılmasının, o bölgeden elde edilen turizm ve tarımsal
gelirlerin çok altında gelir sağlayacağını ileri sürmeleri, o
bölgede altın çıkarılmasının onların gözünde faydacı
meşrutiyeti olmadığı anlamına gelir.