CEVAP:

Dünyanın diğer kesimlerinde olduğu gibi Mezopotanya’da da insan varlığının izlerine Paleolitik Devir’de (MÖ 1100000-12000) rastlanır. Temel yaşam gereksinimlerinin avcılık ve toplayıcılıkla karşılandığı bu dönemde kazımak, kesmek, kıymak ve vurmak gibi işlerde kullanılmak üzere çakmaktaşı ve obsidiyenden (doğal cam) yapılmış, ilk standart taş aletleri üretilmiştir. Mezolitik Devir (MÖ 12000-10000) için bölge nüfusunun arttığı ve ilk defa köpeğin evcilleştirildiği söylenebilir. İklimin değişmesi, hayvan çeşitlerinin farklılaşması gibi nedenlerden dolayı av sistemi değişmiş ve mikrolit adı verilen minik taş aletler ortaya çıkmıştır. Neolitik Devir’de (MÖ 10000-5200) taş temelli, kerpiç ya da sazdan yapılmış evlerden oluşan ilk köyler kurulmaya başlanmış, bazı bitkiler tarıma alınarak ilk düzenli üretim gerçekleştirilmiştir. Başlangıçta olmasa da bu sürecin günlük yaşama taşıdığı en önemli yeniliklerden biri de kilin şekillendirilerek kap kacak biçimine dönüştürülmesi yani çanak çömlek yapılmasıdır. Araştırmacılar tarafından Neolitik Çağ, Çanak Çömleksiz Neolitik (akeramik) ve Çanak Çömleki Neolitik olarak iki evre altında ele alınır. Çanak Çömleksiz Neolitik (MÖ 10000-6000) evrede büyük iş gücü gerektiren anıtsal yapıların inşa edilmiş olduğu söylenebilir. Örneğin Şanlıurfa’nın Örencik Köyü yakınlarındaki Göbekli Tepe Höyüğü’nde çapları 10 ile 30 metre arasında değişen boyutlarda, taş duvarlı, yuvarlak ya da oval biçimli tapınaklar bulunmuştur (s. 12, Resim 1.11). Ayrıca, çeşitli ritüel ögeleri olarak idollerin de yapıldığı bu dönemin günlük yaşamında taş kaplar, yontma taştan ok uçları, kemik aletler kullanılır. Çanak Çömlekli Neolitik evresinde, çanak-çömlek grupları ilk bulundukları merkezlerin adıyla tanımlanmış, bu adlandırma aynı zamanda ilgili kap gruplarının ait oldukları kültürler için de geçerli olmuştur. Yani çeşitli kültürler sadece çanak-çömlek türlerinin ilk bulundukları merkezlerle anılmış ama bu kültürlerin yaratıcıları, etnik yapıları, dilleri ve yöneticileri hakkında tek bir ipucu elde edilememiştir (Erkanal 2008: 1039). Örneğin Hassuna, Samarra, Halaf ve Obeyd gibi isimler hem bir kenti hem de geniş bölgelerde farklı zaman dilimlerinde kabul gören kültürel unsurları ifade ederler (Köroğlu 2009:42).