CEVAP:

Muhasebe içi envanter işlemlerini Tekdüzen Hesap Planındaki önemli hesap grupları kapsamında aşağıdaki gibi sıralayabiliriz (Koç Yalkın, 2008):
• Stoklar: Mal hareketleri aralıklı envanter yöntemine göre izleniyorsa, dönem sonunda sayım sonucuna bağlı olarak satılan ticari malın maliyeti hesaplanır ve ticari mallar hesabı sayım ve değerleme sonucunu verir hale getirilir. Mal hareketleri devamlı envanter yöntemine göre izleniyorsa, ticari mallar hesabının borç kalanı normal koşullarda fire, çalınma vb. koşullar yoksa sayım ve değerleme sonucuna denktir. Bunların dışında düşük bedelle değerleme, kıymeti düşen stokları değerleme, çalınan ve kaybolan malları değerleme, fireler, zarar gören emtia ve alınan sigorta tazminatı, kur farkları vb. konularda ilgili kayıtlar yapılır.
• Duran varlıklar: Duran varlıkların dönemsel olarak maliyetlere yüklenecek kısımları amortisman yöntemleri yardımı ile envanter işlemleri sırasında saptanır ve amortisman tutarları amortisman kayıt yöntemlerine göre muhasebeleştirilir.
• Kasa ve bankalar: İşletme kasasındaki kasa sayım noksanları veya kasa sayım fazlaları muhasebeleştirilir. Bankalar ile ilgili olarak, bankaların gönderdiği hesap özetleri ile muhasebe kayıtları karşılaştırılır ve faizlerle ilgili kayıtlar yapılır.
• Alacaklar: Dönem sonunda gerek senetli gerek senetsiz alacaklardan, normal yollarla tahsili olanaksız duruma gelenler değersiz ve şüpheli alacaklar şeklinde iki grupta toplanır ve her iki duruma özgü ayarlama ve düzeltme kayıtları yapılır.
• Verilen avanslar ve alınan avanslar: Verilen ve alınan avanslar hesaplarındaki yanlış veya noksan kayıtlar düzeltilir veya tamamlanır.
• İştirakler: İştiraklerden elde edilen kâr saptanır ve işletme lehine tahakkuk eden iştirak kârı da muhasebeleştirilir.
• Banka kredileri: İşletme adına tahakkuk ettirilen veya hesaben tahsil edilmiş olan faiz giderleri saptanır ve muhasebeleştirilir.
• Borçlar: Muhasebe dışı envanterde yapılan sayım ve değerleme işlerine göre muhasebeleştirilir.
• Nazım hesaplar: Nazım hesaplara ilişkin kayıtlar da ilgili belgeler ile karşılaştırılarak kontrol edilmelidir. Kaydedilmesi gerekmesine karşın gösterilmemiş işlemler için tamamlayıcı kayıtlar yapılır.
• Gider ve Gelir Tahakkuk Miktarları: Muhasebe dışı envanterde yapılan sayım ve değerleme işlerine göre muhasebeleştirilir.
• Gider ve gelirler: Gider ve gelir hesaplarının sonuç hesabıyla karşılaştırılarak kapatılmaları. Muhasebe içi envanter işlemlerini, dönem sonu işlemleri kapsamında genel olarak görebilmek için yapılan tüm işlemleri aşağıdaki gibi özetleyebiliriz:
• Kayıt hatalarının düzeltilmesi. Yapılan hataların bir bölümü kayıt sırasında, çoğunluğu ise mizan çalışmaları sırasında fark edilir ve gerekli düzeltmeler yapılır.
• Varlık, kaynak, maliyet ve gelir tablosu hesaplarının mutabakatı sırasında ortaya çıkan farklılıkların düzeltilmesi.
• Varlık ve kaynaklarda değer düzeltmeleri. Varlık ve kaynakların değerleme ile belirlenen tutarları ile hesaplarda görülen tutarları arasındaki farkların düzeltilmesi. Varlıklarla ilgili, değerleme farkları, değer düşüklüğü gider karşılığı ayırma, amortisman, reeskont vb. işlemlerle ilgili değerlerin düzeltilmesi.
• Gelir ve giderlerde düzeltmeler. Dönem giderleri ve dönem gelirlerinin tutarları ile bunların olması gereken tutarları arasında farklar varsa bu farkların düzeltilmesi. Düzeltme iki yönde ve iki şekilde yapılır. Doğmuş ancak istenebilir duruma gelmemiş giderler tahakkuk yolu ile dönem giderlerine eklenip, giderler olması gereken tutarlara ulaştırılır. Giderler arasında yer aldığı halde gelecek döneme ait olduğu belirlenenler, reeskont yolu ile giderlerden çıkarılıp, giderler olması gereken tutara indirilir. Gelirler için de karşıt işlemler yapılacaktır.
• Aktarma işlemleri. Bilanço günü itibariyle kullanma ya da nakde çevirme süresi bir yıla inen varlıklarla, istenme süresi bir yıla inen borçlar uzun vadeli hesaplarından kısa vadeli hesaplarına aktarılır.
• Satışların maliyeti ile ilgili kayıtların yapılması, maliyet hesaplarının yansıtma ve kapatma kayıtlarının yapılması.
• Kârın belirlenmesi işlemleri. Gelir ve gider hesaplarının kâr veya zarar hesaplarına devri, dönem net kâr veya zararına ilişkin hesaplamalar ve bunlarla ilgili kayıtların yapılması.
• Kesin mizanın düzenlenmesi.
• Dönem sonu finansal tabloların düzenlenmesi.