CEVAP:

Siyaseten Müslüman kitle hâkim gibi görünse de varsıllık ve ilerleme noktasında gayrimüslimler gücü ellerine geçirmişler ve iki zümre arasındaki makas yıllar geçtikçe gayrimüslimler lehine açılmıştır. Gayrimüslimlerin bilim, sanat ve ticarette hızlı yol kat edişi karşısında Müslüman tebaa ise “unsur-ı aslî” (asıl unsur) olmasına rağmen sınırlı çerçevede gerçekleştirebildiği tarımsal faaliyetlerin içine hapsolmuş gibidir. Uzun süren ve sık tekrar eden savaşlarsa askerlik yapan Türk-Müslüman kitlenin tarımsal faaliyetlerini bile verimli bir şekilde yapmasını engellemiştir.