CEVAP:

Osmanlı eğitim ve düşünce hayatı bakımından önemli bir diğer metin de Ebherî’nin öğrencisi Necmeddin Kâtibî’nin Hikmetü’l-ayn adlı kitabıdır. Hocası Ebherî’nin Hidâyetü’l-hikme ve Îsâgûcî’si gibi bu eseri yanında er-Risâletü’ş-şemsiye adlı mantık kitabı da en çok okutulan metinlerden biri olmuştur. Kâtibî’nin hocası Ebherî ile paralel düşen bir özelliği olarak onun da felsefeni kelâm ve tasavvufla iç içe ele alındığı hatta bu akımların gölgesinde kaldığı bir süreçte felsefenin ayrı bir yapı olduğu gerçeğini ısrarla gündemde tutma misyonunu yerine getirmiş olmasıdır. Bu durumu anlamak için Hikmetü’l-ayn’ın konu başlıklarına bakmak
yeterli olacaktır. Metafizik ve fizik olmak üzere iki ana kısım olarak planlanan eserin birinci kısmında genel meseleler üst başlığı altında varlık-yokluk, mahiyet, birlik-çokluk, zorunluluk imkân, sonradanlık-öncesizlik kavramları ele alındıktan sonra bağımsız alt bölümler halinde sebep-sebepli, cevher-araz, ilahiyat, akıl, peygamberlik, ölüm ötesi hayat incelenmiştir. Beş alt bölüm içeren ikinci kısımda
ise fizik felsefesi, gökyüzü ve dünya, mineroloji ve meteoroloji, botanik ve biyoloji konuları irdelenmiştir. Katibî bu meseleleri irdelerken İbn Sînâ, Fahreddin Râzî ve Ebherî’nin eserlerine göndermeler yaptığı gibi anılan düşünürleri eleştirmekten ve aralarında tercihler yapmaktan, ayrıca konuya ilişkin kendi görüşünü belirtmekten de geri durmamıştır.