SORU: Nezaretlerin işleyişi nasıldır?
CEVAP: Nazırların en büyük yardımcıları müsteflarlar iken bazı nezaretlerde muavin payeli bürokratlar görev yapıyordu. Kurumların akçalı işlerinden muhasebeciler sorumluyken, kırtasiye yükü mektupçunun başında bulunduğu tahrir müdüriyetlerine havale edilmişti. Nezaretler, müdürlükler, şubeler, kalemler ve masalardan oluşuyordu. Ancak günümüzün “stratejik plan” benzeri önemli konuların ele alındığı, senenin belli zamanlarında nazır ve yardımcıları ile belirtilen bölüm müdürlerinin katılımıyla toplanan Maliye’deki meclis-i umur-ı maliye, Maarfi-i Umumiyedeki maarif meclisi gibi danışma meclisleri de vardı. Neredeyse her nezaretin imparatorluk sathına yayılmış taşra teşkilatı vardı ve en azından prensip olarak teşkilatın en üst mercii nazırlardı. Ancak yukarıda da değinildiği üzere nezaret içerisindeki hiyerarşi zincirinin saray tarafından pek çok defa delinmiş olması, nazırların etkisini ve ağırlığını zaman içerisinde bariz şekilde azaltmıştı.
