CEVAP:

Canlılığını koruduğu halde çimlenmesi için gereken uygun çevre koşulları sağlansa da çimlenmeyen tohumlar dinlenme halindedirler. Tohumlardaki dinlenme de tomurcuklardaki dinlenmede olduğu gibi ortaya çıkış nedenlerine göre üç grupta incelenmektedir.

1. Tohumun yapısındaki anatomik ve fiziksel faktörler nedeniyle ortaya çıkan dinlenme olayında tohumdaki embriyonun olgunluğu ile tohumu çevrele­yen kabuğun özellikleri etkilidir. Bazı bahçe bitkilerinde olgunlaşmış mey­velerin içerisindeki tohumun embriyosunun çimlenebilecek olgunluğa gel­mediği görülmektedir. Bu durumda embriyo gelişimini tamamlamadığı için çimlenemez. Bu gibi durumlara erkenci meyve çeşitleri ile çağla, badem ve can eriği ya da papaz eriği gibi olgunlaşmamış meyveleri tüketilen çeşitlerde rastlanmaktadır. Örneğin erkenci (turfanda) şeftali çeşitlerinden Springtime meyvelerinin olgunlaşmasına rağmen içerisindeki çekirdekte bulunan emb­riyonun gelişimini tamamlamadığı için çimlenemediği tespit edilmiştir. Bu­nun yanı sıra bazı türlerde ise, tohumu çevreleyen kabuğun sert ve geçirimsiz bir yapıyla kaplı olması tohumun içerisine su ve hava girişini önlemekte do­layısıyla çimlenmeye engel olmaktadır. Bu gibi durumlarda tohum kabuğu kırılarak çatlatılmakta ya da mekanik yollarla ve kimyasal uygulamalarıyla aşındırılmaktadır. Kiraz, kayısı, erik gibi sert çekirdekli meyve türleri ile ceviz ve antepfıstığı gibi sert kabuklu türlerde bu durum görülmektedir.
2. Tohumların dinlenmede kalmasında bir diğer etmen ise, bünyelerindeki iç­sel faktörlerden kaynaklanmaktadır. Tomurcuklarda olduğu gibi tohumlar­da da bu olaya gerçek dinlenme adı verilir ve dinlenmede kalmayı sağlayan maddelerin başında da absisik asit (ABA) ABA yoğun olarak meyve eti, tohum kabuğu ve endospermde bulunabilmektedir. Bu nedenle meyve içerisinden tohum çıkarıldığında bol su ile yıkanarak hem meyve eti kalıntıları uzaklaştırılır hem de tohum kabuğu etrafındaki engelleyici­leri barındıran diğer yapıların etkisi azaltılır. Domates, biber, kavun gibi sebze tohumlarında yaygın olarak uygulanan bu yöntem sayesinde yıkanıp kurutulan tohumlar ekildikleri taktirde kısa sürede çimlenirler. Ilıman ik­lim meyve türlerinin çoğunda ise tohumların yıkanıp hatta tohum kabuğu­nun aşındırılmasına rağmen dinlenmenin ortadan kalkması (dinlenmenin kırılması) için düşük sıcaklıkta katlama uygulaması yapılması ve böylece tohumların soğuklamalarının karşılanması gerekmektedir. Katlama orta­mı olarak kum, perlit veya bunların karışımı kullanılabilmektedir. Katlama için büyük saksı, kasa, sandık vb. malzemeler kullanılabildiği gibi açıkta yastıklar da oluşturulabilmektedir. Hazırlanan malzeme içerisine bir sıra katlama ortamı bir sıra tohum konulmak suretiyle katlar tamamlandıktan sonra su ile nemlendirme işlemi yapılarak nemin kaybolmaması için üzeri plastik örtü ile kapatılıp soğuk koşullar sağlanmaktadır. Soğukta katlama uygulamalarında 4-10oC sıcaklıklar esas alınarak türlere göre 30-90 gün; ceviz, kiraz ve vişne gibi çok sert kabuğa sahip türlerde ise 120 güne kadar gibi değişen süreler uygulanmaktadır. Bu süre boyunca tohumlarda bulu­nan engelleyici madde, ABA, etkisinin azaldığı; ayrıca tohumların nemli ortamda olmalarından dolayı bünyelerine su aldıkları ve çimlenmeyi teşvik edici maddelerin başında gelen gibberellik asit (GA3) sentezinin gerçek­leştiği böylece çimlenmeye hazır hale geldikleri görülmektedir.
3. Tohumun dışındaki sıcaklık ve nem gibi ortam faktörleri de dinlenmede etkilidir. Bitki tür ve çeşidinin tohumlarının çimlenebilmesi için istediği uygun çevre faktörleri olmadığı durumlarda; tohumun fiziksel ve bünyesel özellikleri uygun olsa da tohumlar çimlenmeden dinlenme halinde kalırlar.