SORU: Osmanlı 19. yüzyılda ekonomik açıdan nasıl bir göçmen politikası uygulamıştır?
CEVAP: 19. yüzyılda kısa aralıklarla uzun savaşların olması sebebiyle Müslümanların askere alınması ve savaşlarda büyük zayiat vermesi, kolera ve tifo gibi hastalıkların yayılması ve kıtlık gibi olaylar Anadolu’daki Türk nüfusun azalmasına sebep olmaktaydı. Bunun neticesinde bazı meskûn yerler boşalmış ve harap olmuştu. Bu durum ekonomisi ziraata dayanan devletin ziraî gelirinin azalması demekti. Babıali harap ve terk edilen yerlerle ziraata elverişli yerleri tarıma açarak memleketin imar edilmesini hedeflemişti. Bu hedef ulaşabilmek için bir nüfus kaynağına ihtiyaç vardı. Bu kaynağı 19. yüzyılda göçmenler oluşturur. Ancak, Osmanlı Devleri bu göçler sırasında klasik nüfus anlayışını terk ederek gayrimüslimlerin Türk topraklarında yerleşmesine hadisesine pek sıcak bakmadı. Nitekim Yahudi göçü hoş karşılanmazken Anadolu’ya gelen Hıristiyan Gürcülerden isteyenlerin geri dönüşlerine izin verilebildi. Ayrıca izinsiz olarak Anadolu’ya gelen göçmenlerden yapılan tahkikat sonucu Müslüman olmadığı tespit edilenler memleketlerine iade edilmekteydi. Bununla beraber, yerli Hıristiyan reayadan göç etmek isteyenlere izin verilmek istenmemiş ve bunları göçe zorlayan sebeplerin ortadan kaldırılmasına çalışılmıştı.
