SORU: Osmanlı’da padişahın ölümünden sonra şehzadelerden hangisinin tahta geçeceği ile ilgili bir düzenleme var mıdır? Açıklayınız.
CEVAP: I. Mehmed, kardeş katlinin önüne geçmek için beyliğin ilk yıllarındakine benzer bir tarzda devlet idaresini hanedanın erkek üyeleri arasında paylaştırma seçeneğini hayata geçirmek istemişti. Hâlbuki I. Murad’ın saltanatından beri, iktidara geçen sultanın erkek kardeşlerini bertaraf etmesi giderek alışılmış bir önlem halini almıştı. Osmanlılarda XVII. yüzyılın başlarına değin tahta kimin hangi sırayla geçeceğini belirleyen bir veraset hukuku yoktu. Bütün şehzadelerin taht üzerinde eşit hakları vardı; kardeşleriyle girdiği mücadeleyi kazanan şehzade ülkenin meşru hükümdarı tanınıyordu. Fetret devrinde bile, Bayezid’in oğulları, sahip oldukları toprakları yönetmekle yetinmeyip birbirlerini yok etme pahasına Osmanlı tahtını ele geçirmeye çabalamışlardı. İktidarın bölünmezliği ilkesini esas alan devlet adamları, I. Mehmed’in vasiyetini yerine getirmediler. Mehmed’in ölüm haberi son ana kadar gizlenirken Murad tek başına Bursa’da tahta çıkarıldı ve İstanbul’a hiçbir Osmanlı şehzadesi yollanmadı. Osmanlı Devleti’nin Fetret döneminde içine düştüğü siyasî kargaşa, Fatih Sultan Mehmed devrinde yazıya dökülen Teşkilat Kanunnamesi’nde “nizâm-ı âlem” için tahta geçen padişahın kardeşlerini katletmesine izin veren maddenin klasik çağ Osmanlı siyaset anlayışında iyice yerleşmesine yol açtı.
