SORU: Osmanlı Devleti’ni içinde bulunduğu durumdan kurtarmak için ortaya çıkan akımlar nelerdir?
CEVAP: 19. yüzyılın ikinci yarısından sonra Osmanlı Devleti’ni içinde bulunduğu bu açmazdan kurtarabilmek için (Osmanlıcılık, İslâmcılık, Türkçülük ve Batıcılık gibi) bir takım ideolojik düşünce akımlarının oluşmaya başladığı görülmektedir. Yirminci yüzyılın başlarında, II. Meşrutiyet’te daha belirgin olarak ortaya çıkan bu akımlar Osmanlı Devleti’ni düştüğü bu zor durumdan kurtarmayı, eski gücüne kavuşturmayı amaçlamaktaydılar. Bu çerçevede, Z.Gökalp, başlangıçta Türkleşmek, İslâmlaşmak, Muasırlaşmak gibi farklı eğilimlere işaret eden üç tarz-ı siyasetin birbiriyle uyuşabileceğini düşünmektedir.