ENDÜSTRİ SOSYOLOJİSİ Dersi TÜRKİYE'DE SANAYİLEŞME soru detayı:

CEVAP:

Henüz Batı Avrupa ülkelerinin makineli üretime geçmedikleri dönemde Osmanlı Devleti, sanayi yönünden gelişmiş ülkeler arasında yer almaktaydı. Milliyetçilik akımlarının gelişmesinin de etkisiyle yerli sanayinin geliştirilmesi için çeşitli girişimlerde bulunulmuş 1863 yılında Islahı Sanayi Komisyonu kurulmuş, 1913 yılında Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarılmıştır.Osmanlı Devleti’nin son döneminde sanayileşmede geri kalmasının veya batı ülkeleri ile rekabet edememesinin en önemli nedeni, sanayileşmenin gerekliliği konusundaki kafa karışıklığıdır. II. Meşrutiyet’e kadar ekonomik gelişmenin tarım ve ticarete dayalı olmasının gerektiği, sanayileşmenin kaynak israfına neden olacağı konusunda genel bir kabul söz konusudur. Osmanlı Devleti, başta sanayi olmak üzere birçok alanda Batı Avrupa ülkelerine göre daha gelişmişken 18. yüzyıldan itibaren bu üstünlüğünü kaybetmeye başlamış ve İngiltere ile yapılan 1838 tarihli Serbest Ticaret Anlaşması’yla bu düşüş ivme kazanmıştır. Osmanlı toprakları, bu anlaşmayla Sanayi Devrimi sayesinde makineli ve seri üretime geçen kapitalist ülkelerin açık pazarı hâline gelmiştir. Dış rekabete dayanamayan Osmanlı sanayisi, göreceli olarak üstün olduğu sektörlerde bile hızla gerilemiş ve büyük bir düşüş yaşamıştır. Oluşan dış ticaret açığı; önce kıymetli madenlerle, daha sonra ise dış borçlarla finanse edilmiştir. Ayrıca Osmanlı’da sermayenin tabana yayılmasına yönelik olarak oluşturulan sosyo ekonomik yapı (miras, vakıf ve zekat sistemi) sermayenin belirli bir kesimin elinde yoğunlaşmasını engellemeyi amaçlamış, bunda da başarılı olmuştur. Dolayısıyla Osmanlı’da sermaye birikimini sağlamak, bir amaç olmaktan ziyade kaçınılması gereken bir durum olarak kabul edilmiştir.