ENDÜSTRİ SOSYOLOJİSİ Dersi TÜRKİYE'DE SANAYİLEŞME soru detayı:

CEVAP:

Osmanlı sanayisinin temel karakteristikleri aşağıdaki gibidir: i. Osmanlı Devleti’nin ekonomik yapısı içerisinde tarım sektörünün önemli bir payı olduğu için sanayi de doğal olarak ham maddesi tarıma dayalı sektörler üzerinde yoğunlaşmıştır. 1915 sayımına göre gıda, toprak, deri, ağaç, kâğıt ve dokuma sektörlerinde faaliyet gösteren iş yerlerinin istihdam ve üretim içerisindeki payı % 95’in üzerindedir. Sanayi üretiminin %70’i gıda sanayi tarafından gerçekleştirilirken istihdamın %48’ini dokuma sanayi sağlamaktadır (Osmanlı Sanayi İstatistikleri, 1984:25-27). ii. Osmanlı sanayisinin önemli bir özelliği de bölgesel yoğunlaşma içerisinde olmasıdır. Sanayinin önemli merkezi 1912 yılında Balkan Savaşı nedeniyle Yunanistan’a katılana kadar Selanik, daha sonra ise İstanbul’dur (Pamuk, 2007b:19). Toplam sanayi tesislerinin %55’i kuruludur. Sanayinin yoğunlaştığı ikinci bölge ise İzmir’dir (Osmanlı İstanbul Sanayi İstatistikleri, 1984:26). Bunun en önemli nedeni; tüketim merkezlerine yakın olma isteği, ulaşım kolaylığı ile sanayi sektöründe önemli bir sermaye ve emek payına sahip olan gayrimüslim azınlıkların bu bölgelerde yoğunlaşmasıdır. Bu dönemde Türklerin sanayideki sermaye ve emek payı ancak %15 civarındadır (DİE, 1973:143). Osmanlı sanayisi içerisinde tüketim malları üretiminin önemli bir yeri vardır. Ara malı ve yatırım malı üretimi yok denecek kadar az olduğu için sanayi malları üretimi içerisinde tüketim mallarının oranı çok yüksektir. Ancak bankacılık, ulaşım ve ticaret gibi kârlı alanlara yatırım yapılmasından dolayı sanayi sektörü içerisindeki yabancı sermaye payı oldukça düşük kalmıştır.