OSMANLIDA İSKAN VE GÖÇ Dersi OSMANLI DEVLETİ'NDE İSKAN soru detayı:
SORU:
Osmanlılarda aşiret ve cemaatlere yönelik bir iskan uygulaması ne zaman ve nasıl başlamıştır? Açıklayınız.
CEVAP:
Aşiretler ve cemaatler, XVII. yüzyılda devletin iç bünyesinin bozulması sonucunda yine konar-göçer halkın yerleşik halka zarar verip üretimi aksatmaması, harap ve boş olan mahallerin imara açılıp şenlendirilmesi, ülkede kontrolü zor olan şaki gruplarına çeşitli görevler verilerek tampon bölgelerde oturtulması gibi nedenlerle iskân edilmeye çalışılmışlardır.
Köprülüzâde Fazıl Mustafa Paşa’nın sadrazamlık döneminde iskân edilecek kişiler ve yerler tespit edilip 1691-1696 yılları arasında aşiretler ve cemaatler iskân edilmeye çalışılmıştır. Anadolu ve Suriye’de aşiret ve cemaatlerin iskân edileceği yerlerde beylerbeyi veya sancakbeyinin nezaretinde iskân kâtibi, iskânbaşı, iskân beyleri, kethüdaları ve yerine göre diğer memurlardan oluşan komisyonlar çalışarak iskânın sistemli bir biçimde gerçekleşmesini sağlamışlardır. İskân edilen cemaatler genelde yerleştikleri alanlara mensup olduğu cemaatin ismini veriyordu. Mesela, Bozok sancağında bulunan altı yüz köyden iki yüzünün adları mensup olduğu cemaatin ismini almıştır. Bu şekilde, yapılan iskânın yönünü ve niteliğini belirlemek mümkün olmaktadır. Özellikle şekavete karışan cemaatlerin, toplu halde olmalarına izin verilmemiş,
mevcut köy ve kasabalara peyderpey dağıtılmışlardır. Böylece bir araya gelerek bir güç oluşturmalarının önüne geçilmeye çalışılmıştır.