YENİ TÜRK EDEBİYATINA GİRİŞ II Dersi 19. Yüzyılda Düşünce Akımları soru detayı:
SORU:
Osmanlılık düşüncesi, Tanzimat Dönemi devlet adamları ve aydınları arasında neden kabul görmüştür?
CEVAP:
Osmanlılık düşüncesi Tanzimat Dönemi devlet adamlarının ve aydınının ülkenin geleceğini kurtarma adına feragat ve fedası olarak da düşünülebilir. Kendileri için kayda değer bir yenilik ve hak getirmeyen ama buna rağmen diğer etnik ve dinî unsurlara pek çok hak veren fermanlara ve akabinde bu yeni konjonktürün oluşturduğu hürriyetle imtiyazlar elde eden gayrimüslimlere karşı tahammüllü olmak zorunda kalmışlardır. Örneğin, bu dönemde gayrimüslimler rahatlıkla çeşitli cemiyetler kurabilirken Türklere cemiyet kurmak yasaktır. İlk cemiyetlerin gizli olmasının sebeplerinden biri de budur. Osmanlı’nın parçalanmasını başlatan süreç milliyetçilik cereyanıdır. Milliyetçilik ereyanının yavaşlatılmasının en uygun yolu se Osmanlılık bilincinin oluşturulmasıdır. Bu bakımdan Osmanlılık bir üst kimlik arayışı olarak nitelenebilir. Etnik ve dinî kimliğe saygılı, görece demokratik bu programla bir Osmanlı vatandaşlığı oluşturulacaktır. Tanzimat aydınının yazı ve şiirlerinde bu bilinci uyandırmak ve prototip bir “Osmanlı” oluşturmak istediği görülür.