GENEL DİLBİLİM II Dersi Karmaşık Tümce ve Yan Tümcecikler soru detayı:

CEVAP:

1. Ben(i) [ADIL(i) her gün yüzmek] istiyorum.
2. Seçil(i) [ADIL(i) çalışmaktan] keyif alır.
3. Zeynep(i) [ADIL(i) Bursa’ya gitmeye] karar verdi.

Yukarıdaki örneklerde ADIL ana tümcenin öznesi ile aynı kişi olarak algılanır. Bir başka deyişle (a)'daki ‘Kim [...] istiyor?’ ve ‘kim yüzecek?’ gibi iki soruya da verilecek yanıt ‘ben’dir. Aynı durum (b) ve (c)’de de geçerlidir: Ana tümce ve ad tümceciğindeki özneler aynı kişi olarak yorumlanır. Bu şekilde aynı kişi ya da varlığı gösteren iki öğedeki gönderime eş gönderim denir ve yukarıdaki örneklerde de olduğu gibi eş gönderimsel öğeler adıl ya da küçük adıl kişi ve sayı eki almış olan eylemin bulunduğu ana tümce ya da yan tümcecikteki öznedir. Ayrıca Ad Öbeğinde tamlayan adın kullanılmadığı durumlarda da adıl vardır. ADIL ya da büyük ADIL kişi ve sayı uyum eki almamış olan yan tümceciklerde belirtilmemiş ama anlaşılan öznedir. ( i ) ile işaretlenir. Yani Seçili ve ADILi buradaki gibi aynı işareti taşıyorsa aynı kişiye gönderimde bulunup eş gönderimsel yorum kazanırlar.

Yukarıdaki örnekler özne denetleme yapıları olarak bilinir. Özne denetleme yapısı şöyle açıklanabilir: Ana tümcedeki özne, ad tümceciğindeki ADIL öznesini denetleyerek eş gönderim yorumu sağlar.