İLKÇAĞ FELSEFESİ Dersi Helenistik Felsefe: Yeni-Platonculuk (Dinî Dönem) soru detayı:

CEVAP:

Bu soru, genellikle din felsefesinin önemli mevzularından biri olan “din dili” başlığı altında tartışılmaktadır. Negatif teolojiye dair tartışmalar oldukça eskidir. Bu tartışmaları Plotinus’tan önce de yürüten filozoflar olmuştur. Örneğin Platon, Timaeus adlı diyaloğunda, Tanrı’yı bilmek mümkün olsa da O’nun hakkında bilgi aktarımında bulunmanın imkânsızlığından bahsetmektedir (Platon, 2008, s. 17). Yukarıdaki soruya verilen cevaplar büyük oranda sonsuz ve sonlu varlık arasındaki farka vurgu yapmaktadır. İnsanlar sonlu varlıklar olarak sonsuz varlığı, yani Tanrı’yı nasıl kavrayabilir ve O’nu sonsuzluğuna halel getirmeyecek şekilde nasıl tasvir edebilirler? Sonsuz varlık hakkındaki olumlu nitelemeler, örneğin O’nun “iyi” veya “güzel” olduğu şeklindeki önermeler en nihayet O’nu sınırlandırmak demek değil midir? (Thilly, 2000, s. 224). Şu halde, Tanrı hakkında O’nun temel niteliklerini sayıp dökmeyi mümkün kılacak şekilde olumlu ifadeler kullanmamak gerekmektedir. Plotinus’un negatif teolojisinin bir diğer dayanağı ise Tanrı’nın aşkın bir varlık olduğu düşüncesidir. Tanrı neden olduğu evrenden tamamıyla farklıdır ve onu bütünüyle aşmaktadır. Onun bir parçası değildir. Ona varlık bahsetmekte, fakat bunu yaparken kendisinden bir şey kaybetmemektedir. Her şey O’na muhtaçtır ve O’na dayanmaktadır, O ise hiçbir şeye muhtaç değildir. O salt varlıktır ve basittir. Bu nedenle parçalarının olduğu söylenemez. Eğer parçalardan teşekkül etseydi, mevcudiyeti için bu parçalara ihtiyaç duyardı, oysaki böyle bir durum söz konusu değildir. Şu halde, parçalar hakkında kullanılan nitelemelerin Tanrı hakkında kullanılması mümkün değildir.