CEVAP:

İnsanın fiil ve davranışlarının ahlaki
sayılması için onun akıllı olmasının tek başına
yetmeyeceğini söyleyen Râzî, aklın önündeki
engelleri kaldırmada iradenin önem taşıdığına dikkat
çeker. Ona göre akıl gibi irade de Allah’ın diğer canlı
varlıklar içinde sadece insan türüne verdiği özel bir
yetenektir. Ne var ki akıl ve irade gününü etkin kılma
bakımından toplumdan topluma ve insandan insana
farklılaşmalar ortaya çıkar ki bu durum öğrenim ve
irade eğitiminin önemini gündeme getirir. Bu konuda
pek de iyimser olmadığı anlaşılan filozof, insanların
akıl ve iradeleriyle değil, çoğunlukla tutku ve
ihtiraslarıyla davrandıklarını düşünmektedir. Bunun
insanların yalnızca kendilerini ve o anı
düşünmelerinden kaynaklandığını belirten Râzî, bu
durumu ophtalmia (remed) denilen göz hastalığına
yakalanmış olan bir çocuğun güneş altında
oynamaktan ve gözünü kaşımaktan kendini
alamamasına benzetir.