XIX. YÜZYIL TÜRK DÜNYASI Dersi KAZAN TATARLARINDA YENİLEŞME soru detayı:
SORU:
Rusya Müslümanlarının yenileşme hareketine esas olan beş ana kolu açıklayınız.
CEVAP:
Rusya Müslümanlarının yenileşme hareketi esas olarak şu beş ana kolda ilerledi.
1. Edebiyatta yenileşme: Avrupa’dan gelen tesirler sonucunda, geleneksel Çağatay edebiyat tarzı yerine roman, hikâye ve tiyatro eserleri gelişmeye başladı.
2. Eğitim reformu: Kırım mirzalarından İsmail Gaspıralı Müslüman ilkokullarında başlattığı yeni metotla eğitim sayesinde bir çığır açtı. Açık görüşlü Kazan ulemasının girişimiyle medreselerden bir kısmı önemli ölçüde çağdaş eğitime yaklaştı.
3. Dilde birlik: Gaspıralı’nın Tercüman gazetesi aracılığıyla yaygınlaştırdığı ortak yazı dili Türk dünyası aydınlarınca kabul gördü; önemli bir aydın kesimi bu ortak dilde eserler verdiler.
4. Müslüman kadınların özgürleşmesi: Yenilik taraftarı aydınlar Müslüman kadınların o zamana kadar uğradığı aşağı muameleyi ve hak yoksunluğunu dile getirdiler. XX. asrın ilk çeyreğinde, bu konuda önemli adımlar atıldı.
5. Milli ve siyasi bilinçlenme: Gaspıralı ve diğer aydınların gayretleriyle milli bilinçlenme konusunda epey bir mesafe alındı. 1905’te ifade ve örgütlenme özgürlüğü verilmesinden sonra Rusya Müslümanları tarihlerinde ilk defa olarak bir araya geldiler ve meselelerini konuşup tartıştılar; siyasi ve milli birlik yolunda önemli kararlar aldılar.