XIX. YÜZYIL TÜRK DÜNYASI Dersi KUZEY TÜRKLERİNDE UYANIŞ VE REFORM soru detayı:

CEVAP:

Rusya Müslümanlarının yenilik arayışlarının organize olması ve güçlü bir ha-rekete dönüşmesi XIX. yüzyılın son çeyreğinde Gaspıralı’nın Tercüman gazetesi ve usûl-i cedit mektepleri sayesinde oldu. Dinî reformculardan farklı olarak, Gas-pıralı “ıslah” veya “tecdit” peşinde değildi; Gaspıralı, İslam inancında saflığa gi-derek Asr-ı Saadet modelini yeniden yakalama amacını gütmüyor, toplumu düze çıkarmanın çarelerini dinî söylemin dışında arıyordu. Bu dönemde dinî konulara değil, seküler ilgilere sahip olan ve Batı’yı daha iyi tanıyan bir aydınlar grubu orta-ya çıktı. Bu grubun önde gelen temsilcileri olarak, İsmail Gaspıralı, Yusuf Akçura, Zeki Velidi (Togan) ve Sadri Maksudi sayılabilir. Onların öncelikleri, inanç konu-larından ziyade toplumsal sorunlardı. Bu aydınlar dinî reformcuların fikirlerini takdir etmekle birlikte, onların çözümlemelerinden tatmin olmamakta ve giderek daha seküler alana kaymakta idiler.