TÜRKÇE BİÇİM BİLGİSİ Dersi Kelime Türleri soru detayı:

CEVAP:

Bir ondalık sayıdan bir üst ondalık sayıya kadar olan sayıların gösterilmesinde yeni sayı ismi, önceki ondalık sayı ile sonra gelen birlik sayının toplanmasıyla elde edilir. Bir başka ifade ile ondalık sayı ile sonra gelen birlik sayı arasında toplama ilişkisi vardır:
on bir, on iki, on üç, yirmi dört, otuz beş
İlk sayının küçük, ikincisinin büyük olduğu sayı isimleri ise sıfat tamlaması biçiminde kurulur. Bu durumda iki öge arasında çarpım ilişkisi bulunur:
iki bin, üç yüz, beş milyon (Demir ve Yılmaz, 2014).
Ondalık sayılardan seksen ve doksan da bu şekilde ortaya çıkmıştır.
seksen < sekiz on, doksan < dokuz on

Eş zamanlı olarak bakınca, ünlü uyumları sonucu yapıları oldukça belirsizleşmiş olmakla birlikte, Anadolu ağızlarında bile hâlâ bu gelişmenin ipuçlarını veren örneklere rastlamak mümkündür. Ankara’nın Kızılcahamam ilçesinde rastlanan sekizen, dokuzan
biçimleri buna örnek verilebilir.
Sayı isimleri daha karmaşık yapıda da olabilir. On beş bin altı yüz sayı grubu, öncelikle
on beş bin + altı yüz gibi iki ögeden oluşur. İlk ögenin içinde on beş x bin sıfat tamlaması, bu tamlamanın içinde de on + beş sayı grubu bulunur. İkinci öge ise altı x yüz sıfat tamlamasıdır (Demir ve Yılmaz, 2014).
Sıra sayı isimleri, –(X)ncX ekinin sayı isimlerine getirilmesiyle oluşturulur. Ek, sayı
öbeklerinin sonuna gelir:
bir-i-nci, altı-ncı, on-u-ncu, yüz bin-i-nci, bir milyon iki yüz elli yedi-nci
Sıra sayı isimleri, rakam olarak yazılırken rakamdan sonra konan bir nokta veya ekin açıkça yazılıp kesme işaretiyle ayrılması suretiyle gösterilir:
1. veya 1’inci, 3. veya 3’üncü, 10. veya 10’uncu
Üleştirme sayı isimleri; ünsüzle bitenlere –Ar, ünlüyle bitenlere ise –şAr eklerinin getirilmesiyle oluşturulur:
birer, ikişer, üçer, altışar
Aralarında çarpım ilişkisi olan sıfat tamlaması biçimindeki on bin, yüz milyon gibi sayı isimlerinde üleştirme eki; öbeğin iki ögesine de eklenebilir:
onar bin - on biner, yüzer milyon - yüz milyonar, on beşer bin - on beş biner
Üleştirme, ayrıca, sayının tekrarıyla da gösterilebilir:
on bin on bin
Kesir sayı isimleri ise bütünü oluşturan sayı ismine bulunma durumu ekinin eklenmesi ve onu ilgili parçayı gösteren sayı isminin takip etmesiyle gösterilir:
üçte bir, onda iki, yüzde beş
Sayıların yaklaşık olarak ifadesinde sayı tekrarları kullanılır:
bir, iki; üç, beş; beş, on; bin, iki bin