XVII. YÜZYIL TÜRK EDEBİYATI Dersi Sebk-i Hindî ve Nailî soru detayı:
SORU:
Sebk-i Hindi edebi anlam özelliklerini açıklayınız?
CEVAP:
Sebk-i Hindî’de diğer üsluplara göre daha girift bir anlam söz konusudur. Bu giriftlik ise anlamdaki derinlik ve genişlikten kaynaklanmaktadır. Sebk-i Hindî şiirinin İranlı en büyük üstadlarından biri olan Şevket, şiirde anlamın bir hasırın telleri gibi örülmüş, iç içe geçmiş, girift olması gerektiğini söyler. Sebk-i Hindî’nin Anadolu’daki temsilcilerinden Neşatî de “Biz, çiğ taneleri gibi olan gözyaşlarımızı bu zayıf vücudumuzun üzerine dökerek, mana incilerinin içinde can ipliği gibi gizlendik, görünmez olduk.” dediği şu beytinde aynı anlayışı yansıtır:
Biz cism-i nizâr üzre döküp jâle-i eşki
Çün rişte-i cân gevher-i ma’nâda nihânuz
Hint üslubundaki bu anlam derinliği ve giriftliği çoğu zaman, anlaşılması zor ifadeler ortaya çıkarmıştır. Türk edebiyatında Sebk-i Hindî’nin en büyük temsilcisi olarak kabul edilen Nailî’nin aşağıdaki beytinde, âşığın temizliği ve saflığı zor anlaşılır bir anlam derinliği içinde verilmiştir:
Ol âşık-ı pâkiz ki serâ-perde-i ismet
Âlûde-i hûn-ı dil olan dâmenimüzdür
Biz, o temiz âşığız ki, günahsızlık perdesi bizim gönül kanına bulaşmış olan eteğimizdir.
Burada şair, âşığın temizliğini kana bulanarak kirlenmiş bir nesne ile anlatmaktadır. Bu ise insan muhayyilesinin çok zor kabul edebileceği bir durumdur.