YENİ TÜRK EDEBİYATINA GİRİŞ II Dersi Osmanlı’da Muhalefetin Doğuşu soru detayı:

CEVAP:

Bazı tarihçiler, Sened-i İttifak’ı padişahın otoritesini resmen kıran bir belge olması hasebiyle Türk demokrasi tarihinin Magna Carta’sı olarak değerlendirir ve Sened-i İttifak’ı 1215 yılında İngiltere’de Papa ile Kral John ve baronları arasında kralın birtakım yetkilerini kısıtlayan Magna Carta Sözleşmesi’ne benzetir. Anayasal gelişme sürecimizin de en önemli aşaması olarak değerlendirirler. Ancak modern devlet yapısına giden yolda Magna Carta’nın oynadığı rol ile Sened-i İttifak’ı paralel düşünmek biraz uç bir yorum olabilir. İlber Ortaylı, çok gecikmiş bir metin olarak Sened-i İttifak’ın Magna Carta’nın modern devlet yapısı ve ideolojisiyle uyuşmaz bir belge olduğu kanaatindedir ve aksine merkezî devlet yapısına tehdit gibi algılanmasından dolayı olumsuz bir etkisi de olduğunu düşünür. Niyazi Berkes ise belgeyi abartılı bir şekilde önemsememekle beraber birtakım üstün taraflarını da görmezden gelemez. Belgenin üstün tarafları, ilkin padişahlık makamının en üstün egemenlik makamı olduğunun belirlenmesi, yasama ile uygulama organları arasında bir ayrım yapılması ve padişah ya da hükûmetin adaletsizce eylemleri olduğunda karşı durma hakkı verilmesidir. Her ne olursa olsun Sened-i İttifak’ın merkezî otoriteyi sarstığı ve otoriteyi artık kendine yeni bir konum aramak zorunda bıraktığı açıktır.