CEVAP: • Sivil modernleşme, genellikle ulus devlet sürecini de harekete geçirmişti. • Osmanlı Devleti’nin bir Osmanlı milleti oluşturma projesinde eğitim stratejik bir rol oynayamadı. • Batıdaki süreçlerin hiçbirini yaşamayan, dolayısıyla modernleşmenin altyapısı oluşmayan ülkelerde bu nitelikteki büyük değişimler, halkın talebiyle değil, yönetenlerin öngörü ve vizyonlarına uygun olarak devlet eliyle ve kimi zaman halka rağmen yapılmıştı. II. Mahmud’un yaptığı reformlar bu türdendi.