İLKÇAĞ FELSEFESİ Dersi Helenistik Felsefe: Yeni-Platonculuk (Dinî Dönem) soru detayı:

CEVAP:

Plotinus’un varlık hiyerarşisi içerisinde en aşağı tabakayı madde teşkil etmektedir. Salt madde, antik Yunan düşüncesinin genelinde olduğu gibi Yeni-Platoncu düşüncede de yokluk olarak kabul edilmektedir. O mutlak yokluk ve karanlıktır. Maddenin mutlak yokluk olması onun herhangi bir niteliğe sahip olmamasından kaynaklanmaktadır. Karanlık olmasının nedeni ise Tanrı’ya uzak olmasıdır. Tanrı’nın Plotinus tarafından bir güneşe benzetildiği hatırda tutulacak olursa maddeye atfedilen bu nitelikleri anlamak daha kolay olacaktır. Madde varlık hiyerarşisi içerisinde en aşağı tabakayı meydana getirdiği gibi Tanrı’ya en uzak olan kategoriye de tekabül etmektedir. Madde “iyi”nin tam karşıtıdır. İdealara göre biçimlenmiş olan cisimlerde “iyi” yansıyabiliyorken salt maddeye Bir’deki “iyi”den hiçbir ışın düşmez. Onun için madde Bir’in her bakımdan tam karşıtıdır (Gökberk, 2016, s. 120). Tanrı’ya, yani varlığı bir güneş gibi aydınlatan nihai kaynağa uzak olması maddenin karanlığa gömülmesine yol açmaktadır. Bu bakımdan madde aynı zamanda kötü olarak nitelendirilmektedir. Madde Tanrı’dan en uzak şey olduğu için kötüdür. Maddi evren yani dünya Tanrı’dan pay aldığı nispette iyi ve düzenlidir. Maddeden aldığı pay nispetinde ise kötü olmaktadır (Elmalı ve Özden, 2013, s. 226). Ruh ile beden arasındaki ilişkide kötülüğü doğuran şey de maddî bir unsur olarak bedendir. Plotinus’un bir beden içerisinde olmaktan utanıyor oluşunun nedenini de bedenin maddî niteliğinde aramak gerekmektedir.