CEVAP:

Bu seçkin bürokratların ortak özelliği henüz yirmili yaşlarında Avrupa ülkelerine gitmiş, Batı medeniyetinin ve bu medeniyetin dinamiklerinden biri olan siyasi yapının farkına varmış olmalarıdır. Hatta zaman zaman Batılı bir yaam tarzını da benimsemeye başlamış, başta Fransızca ya da İngilizce olmak üzere en az bir lisan bilen, iyi eğitimli devlet adamlarıdır. Tanzimat projesinin yürütücüleri olan, bürokrasiden yetişme devlet adamlarının zihnî yapıları, dünya görüşleri, siyasi düşünceleri 1700’lerden beri gelen ıslahat hareketlerinin geçirdiği aşamaların bir muhasebesidir. Devletin iç ve dış problemler karşısında ne yapılması gerektiği hakkında, hemen hemen hepsi aynı fikirde buluşur. Tanzimat aydınlarının ülkenin siyasi yapısının problemli olduğu, gidişatın iyi olmadığı ve acilen bir şeyler yapılması gerektiği noktasında hemfikir olduğu açıktır. Ancak sorunlara buldukları çareler noktasında birtakım farklılıkları vardır.