CEVAP:

Tanzimat Fermanı, taşıdığı birtakım özellikleri yüzünden Meşrutiyet’in bir adım öncesi sayılabilir. Ferman’ın Meşrutiyet’i hazırlayan özelliklerinin başında, sultan tarafından devletin siyasal coğrafyasında yaşayan herkesin eşit olduğu ve hiç kimseye farklı muamelede bulunulmayacağı sözünün verilmesi vardır. Bu zor, ancak mutlaka gerçekleştirilmesi gereken bir karardır. Çünkü sözü edilen coğrafya, iktidarını, gücünü, büyüklüğünü ve zenginliğini topraklarının genişliğiyle kazanmış bir imparatorluğun ve devlet anlayışının siyasal alanıdır. Tam da bu sebeple bütüncül bir görünüme sahip değildir. Devletin kendi coğrafyasında yaşayan, ancak farklı dilleri konuşan, farklı millî kimliklerden meydana gelen ve farklı dinlere inanan insanlara eşit biçimde “... emniyet-i can ve mahfûziyyet-i şeref ve namus ve mal ve tâyin-i vergi ve âsakir-i mukteziyyenin suret-i celb ve müddet-i istihdâm” (Can emniyeti, şeref, namus ve malın korunması; verginin belirlenmesi, askere çağrılma biçimi ve askerlik süresinin belirlenmesi) (Kaplan vd. 1974, s. 1) imkânları sunması, heterojen (çok parçalı) devlet yapısının homojen (tek parçalı) devlet yapısına dönüştürülmesi adına atılmış çok önemli bir adımdır. Ayrıca herkesin can, mal, ırz ve namusunun devlet tarafından korunacağı, vergi tayini ve askerlik uygulaması konusunda düzen ve eşitliği sağlayan kanunların hazırlanacağı da “bundan böyle Devlet-i Âliyye ve memalik-i mahrûsamızın hüsn-i idâresi zımnında bazı kavânin-i cedide vaz’ ve tesisi lâzım ve mühim görülerek” (yüce devletimizin ve büyük ülkemizin iyi idare edilmesi adına bazı yeni kanunların konulması ve uygulanması gerekli ve önemli görülerek)(Kaplan vd. 1974, s.1) ifadeleriyle haber verilmiştir. Böylece meşrutiyetin gerekliliklerinden olan yazılı kanunlar/Kanun-ı Esasi için de ciddi bir adım atılmış olur. Üstelik sultan bu noktada kalmayarak kendisinin, bütün ulema ve vükelasının bu fermana aykırı uygulamalar içinde bulunmayacaklarına yemin ederek söz verir. Eğer aykırı hareket eden olursa onların da “ceza kanunnamesi” ile cezalandırılacakları konusunda yine bu fermanı aracılığıyla teminat verir.