CEVAP:

Tanzimat ve Islahat Fermanları beraber
değerlendirildiğinde, Osmanlı tebaasının sadece haklar
alanında değil vatandaşlık görevleri alanında da
eşitlenmeye çalışıldığı görülür. Nitekim Tanzimat
Fermanı’nda da vatan müdafaası için askerlik görevinin
gerekliliğinden ve bu görevin düzenlenmesinden
bahsedilirken, söz konusu yükümlülük, Islahat
Fermanı’nda kesin ifadelerle, Müslüman olmayan
Osmanlı tebaasına da yaygınlaştırılmıştı. Ancak
Müslüman olmayan tebaaya, bedel-i askerî ödeyerek söz
konusu yükümlülüğü yerine getirmeme imkânı da
tanınmış, Müslümanlara da bedel-i askerî ödeyerek
askerlik görevini yerine getirmeme imkânı verildiğinden,
teorik olarak bu alanda da eşitlik sağlanmıştı. Uygulamada
ise cizye, bedel-i askerîyeye dönüşmüştü. Ancak
kaldırılmış olan bu vergi türü (cizye), doğal olarak
askerlik görevi yapan gayrimüslimlerden, “bedel-i askerî”
adı altında alınmayacaktı. Din ve mezheplerini dikkate
almaksızın tüm Osmanlıların eşitliğini kabul eden Islahat
Fermanı Tanzimat Fermanı’nın ilanıyla başlayan devletin
modernleşmesi (sekülerleşmesi) sürecinin de en önemli
aşamalarından biriydi.