CEVAP: • Tanzimat’tan sonra Osmanlı aydınları tarafından ortaya atılan diğer fikir akımları da değişen seviyelerde eğitim üzerinde etkili oldu; ancak, bu, Osmanlıcılık kadar yapısal bir değişime yol açmadı. • İslâmcılık, II. Abdülhamid döneminde din eğitimine ilişkin derslerin artması şeklinde okul programlarına yansıdı. • Türkçülük 1910’lu yıllarda eğitimi şekillendirmede diğer akımlardan daha etkili oldu. Girit’in kaybı ve Balkan bozgununun harekete geçirdiği milli duygular, orta ve yüksek öğretim kurumlarının koridor ve sınıflarında bir örtük program uygulamaya gerek kalmadan yeni nesli etkisi altına aldı. • Bu arada sivil Osmanlı okulları da Tanzimat’tan itibaren adalet, eşitlik ve özgürlük gibi evrensel ve meşrutiyet gibi siyasi kavramların öne çıktığı siyasi hareketlere de sahne oldu. • Tanzimat’tan sonra eğitim bir devlet politikası haline geldi. • Maarif-i Umumiyye Nizamnamesiyle omurgası oluşturulan Osmanlı eğitim sistemi, daha sonra çıkarılan mevzuat ile sağlam bir hukuki zemine kavuştu.