LOJİSTİK PLANLAMA VE MODELLEME Dersi Lojistik Ağ Tasarımı ve Taşıma Modu Seçimi soru detayı:
SORU:
Taşımacılık biçimlerinin özellikleri nelerdir?
CEVAP:
Karayolu taşımacılığı, en eski ve en yaygın kullanılan taşıma biçimidir. Kara modları arasında kullanım payının diğerlerine göre yüksek olmasının en önde gelen nedeni kapıdan kapıya teslim imkânı sağlamasıdır. Bu sayede taşınacak malzemenin elleçleme süreçleri miktar ve süre olarak azalır. Farklı yük türlerinde kullanılmasının yanı sıra ilk yatırım maliyetleri diğerlerine kıyasla daha azdır. Kısa mesafelerde en etkin kullanışlı taşıma biçimi olan karayolu taşımacılığının en önemli sorunu diğer taşıma biçimlerine göre sınırlı taşıma kapasitesine sahip olmasıdır. Coğrafi koşullardan etkilenir, üstelik diğerlerine göre çevreye daha fazla zarar verir. Metropollerde ve gelişmiş sanayi bölgelerinde giderek artan trafik yoğunluğu ve ölçeğe bağlı olarak artan birim maliyet sorunlar arasında gösterilebilir. Türkiye’de en çok kullanılan taşıma biçimidir.
Demiryolu taşımacılığı; gelişen teknolojiyle birlikte demiryolları çok farklı amaçlarla diğer taşıma biçimlerinin kullanılamadığı alanlarda ve zamanlarda kullanılır hâle gelmiştir. Vagonların taşıyabileceği tonaj yüklenen eşyanın hacmine ve vagon tipine göre değişir. Büyük ölçekli döküm yüklerin taşınmasında maliyet etkindir. İşletim maliyetleri diğer taşıma biçimlerine göre düşüktür. Coğrafi koşullardan daha az etkilenirken, diğerlerine göre çevreye verdiği zarar daha azdır. Düşük sabit maliyetlere sahiptir. Taşıma mesafesi ve yükün ölçeği artıkça birim taşıma maliyeti en düşük taşıma biçimlerinden birisidir. Çok farklı vagon tipleri sayesinde çok farklı ürünlerin taşınmasına imkân sağlar. Diğer ulaşım modlarına göre, demiryolunda kaza riski daha azdır. Yüksek hızlı trenler (henüz yük taşımasalar da) uçaklardan sonra en hızlı taşıma aracıdır. En büyük sorunlarından birisi kapıdan kapıya teslim için diğer taşıma biçimlerine ihtiyaç duymasıdır. Yük taşımacılığında diğer taşıma biçimlerine göre daha yavaştır. Yük miktarının maliyet etkin olması için belli seviyede yük hacmi gerekmektedir. Demiryolu taşımacılığında göreli olarak az kaza riski olsa da gerçekleşen kazalarda ölü sayısı ve maddi zarar çok büyük olmaktadır. Taşımada vibrasyon hassasiyeti olan ürünlerde hasar olasılığı ve ambalaj giderleri artar. Gabariden taşan daha büyük boyutlara sahip yükün tüneller nedeni ile taşınması imkânsızdır. Raylara tabi olduğundan güzergâh esnekliği düşüktür. Demiryolunun ve yükleme rampalarının müşterek kullanılması çok iyi koordineyi gerektirir. Yüklemelerin veya boşaltmaların gecikmesi durumunda önemli sıkıntılar yaşanabilir. Denizyolu taşımacılığı; hacim, tonaj ve mesafenin artmasına bağlı olarak diğer taşıma biçimlerine göre ölçek avantajına sahiptir. Maliyet etkinliği nedeniyle, ticari mal taşımalarında yüzde 90’lara varan oranda kullanılır. Büyük ölçekli ve uzun soluklu taşımalarda en çok tercih edilen taşıma biçimidir. Güvenilir, kaza riski diğer modlardan daha düşük, çevre dostu bir taşıma biçimidir. Denizlere tabi olduğundan esnek değildir. Taşıma süreleri ve elleçleme hedef zamanları diğer modlara göre çok fazladır. İlk yatırım maliyetleri çok yüksektir. Limanların ve kanalların kapasite sınırlamalarına tabidir. Küçük ölçekli taşımalarda maliyet etkin değildir. Taşınan yükün niteliğine ve ölçeğine bağlı olarak kazalarda çevreye verdiği zarar büyüktür. Kapıdan kapıya teslim imkânı olmadığından daha fazla elleçlemeye neden olur. Denizyolu taşımacılık süreçlerinde yaşanan kazalarda kayıpların maddi ve manevi boyutu da büyüktür. Kısa mesafelerde maliyet etkin değildir. Küreselleşen ticaret ile artan üretim ölçekleri nedeniyle farklı kıtalarda icra edilen tedarik zincir süreçleri arasında gereken taşımaların büyük çoğunluğu denizyolu taşımacılığı ile yapılır.
Havayolu taşımacılığı; diğer taşıma biçimlerine göre en hızlı taşıma modudur. Uçak gövdelerine sığabilen boyutlardaki her türlü ürünün okyanus aşan uzun soluklu mesafelere hızlı taşıma gerektiğinde tek alternatiftir. Güvenlidir, kaza riski diğer modlardan daha düşüktür. İlk yatırım maliyetleri çok yüksektir. Taşıma süreleri ve elleçleme hedef zamanları diğer modlara göre çok kısadır. İşçilik ve taşıma maliyetleri taşınan personele ve yüke göre değişmez. Yüksek taşıma hızı nedeniyle depolama maliyetlerini ve bekleme sürelerini düşürür. Hava koşullarına hassasiyeti yüksektir. Giderek artan hava trafiği, hava taşımacılığı ile yük taşımasını güçleştirir.
Birim taşıma maliyeti diğer taşıma biçimlerine göre yüksektir. Güvenli olmasına rağmen olası kazalardan kayıpların maddi ve manevi boyutu büyüktür. Havalimanlarına bağlı olduğundan esnek değildir. Taşınan yükün niteliğine ve ölçeğine bağlı olarak kazalarda çevreye verdiği zarar büyüktür. Kapıdan kapıya teslim imkânı olmadığından daha fazla elleçlemeye neden olur. Kısa mesafelerde kara ve demir yolu daha etkindir. Sürekli değişen petrol fiyatlarındaki değişime bağlı olarak değişken işletme maliyetleri yüksektir. Küresel krizlere karşı hassastır.
Diğer taşıma biçimleri; boru hattı taşımacılığı ile sıvı hâlindeki yükler taşınır. Boru hatları sanılanın aksine, sadece ham petrol ve doğal gaz taşımak için değil aynı zamanda su, bira bio-yakıtlar veya hidrojen gibi oldukça farklı ürünlerin taşınmasında da kullanılır. İç suyolu taşımacılığı, nehirler üzerinde yapılan yük ve insan taşımalarını kapsar. Nehir ve derelerin derinlikleri, akış süratleri ve güzergâhları el verdiği durumlarda kullanılır. Yükten daha çok insan taşınmasında kullanılmaktadır.