ORTAÇAĞ FELSEFESİ II Dersi OSMANLI'DA DÜŞÜNCE HAYATI VE FELSEFE soru detayı:

CEVAP:

İlimlerin, çok çeşitli disiplinleri ve alt dalları bulunmakla beraber dört ana grupta toplanabileceğini belirten Taşköprülü-zâde, bunu, İbn Sînâ’yı izleyerek varlığın
dış dünyada, zihinde, sözde ve yazıda olmak üzere dört mertebesinin bulunuşuna dayandırmaktadır. Şu var ki gerçek anlamda varlık dış dünyadaki varlık olup, diğerleri ancak mecazî anlamda varlık durumundadır. Buna göre sadece dış dünyadaki varlığı inceleyen ilimler “hakîki ilimler”dir; zira inceleme alanı olan dış dünyadaki
varlığın hakikati değişmediği için bu varlığı konu alan ilimler de zaman, din ve dini
geleneklerin değişmesiyle değişmezler. Buna karşılık “zihinde varlık”, “sözde varlık”
ve “yazıda varlık” mertebelerini konu alan “mantık ilimleri”, “dil ilimleri” ve “yazı
ilimleri” yalnızca hakîki ilimler için birer vasıta durumundaki “âlet ilimleri”dir.
Taşköprülü-zâde, âlet ilimlerinin yalnızca “nazar/istidlâl” yoluyla öğrenilebildiği
halde gerçek ilimlerin hem “nazar” hem de “tasfiye” yoluyla tahsil edilebileceği kanaatindedir. Bu itibarladır ki dış dünyadaki varlıklar eğer insanın gücü ölçüsünde
ve aklın gerekleri doğrultusunda araştırılıp incelenirse ortaya çıkan ilimler “hikemî/
felsefî ilimler”; şayet İslam’ın ilkeleri uyarınca incelenirse “dinî ilimler” olarak adlandırılır