TÜRKİYE CUMHURİYETİ SİYASİ TARİHİ Dersi TEK PARTİ DÖNEMİ’NDE TÜRKİYE (1923-1950) soru detayı:
SORU: Türkiye’de siyasetin birbiriyle mücadele eden iki ana siyasi çizgi hâlinde şekillenmesi nasıl olmuştur?
Türkiye’de siyasetin birbiriyle mücadele eden iki ana siyasi çizgi hâlinde şekillenmesi nasıl olmuştur?
CEVAP: Anadolu’da 1920’de Birinci Meclisin kurulmasıyla beraber başlayan ve 1923’te Tek Parti Dönemi’nin kurulmasıyla devam eden gelişmeler, Türkiye’de siyasetin birbiriyle mücadele eden iki ana siyasi çizgi hâlinde şekillenmesini de beraberinde getirdi. Ancak bu ayrım sadece siyasi fikirler düzeyinde veya ideolojik bir ayrım değildi. Siyasi ayrışma ve gerilim- ler, aynı zamanda sosyolojik düzeyde, asker ve sivil bürokratlar, tüccarlar ve eşraf ile top- lumun diğer kesimleri arasındaki, daha önce ifade edilen ayrımdan da bağımsız değildi. Askerî ve sivil bürokratlar, aydınlar, sanayiciler, büyük tüccarlar gibi eğitimli kesim- lerce yoğun olarak desteklenen bütün bu reformlar özellikle kentsel kesimlerde büyük ölçüde etkili oldu. Kentlerde, Cumhuriyet Halk Fırkasının 1931 programında “fırka, mil- letimizin birçok fedakârlıklarla yaptığı inkılaplardan doğan ve inkişaf eden prensiplere sa- dık kalmayı ve onları müdafaa etmeyi esas tutar” şeklinde tanımlanan inkılapçılık ilkesine bağlı yeni bir Cumhuriyet kuşağının yetişmesinde büyük rol oynadı.
Anadolu’da 1920’de Birinci Meclisin kurulmasıyla beraber başlayan ve 1923’te Tek Parti Dönemi’nin kurulmasıyla devam eden gelişmeler, Türkiye’de siyasetin birbiriyle mücadele eden iki ana siyasi çizgi hâlinde şekillenmesini de beraberinde getirdi. Ancak bu ayrım sadece siyasi fikirler düzeyinde veya ideolojik bir ayrım değildi. Siyasi ayrışma ve gerilim- ler, aynı zamanda sosyolojik düzeyde, asker ve sivil bürokratlar, tüccarlar ve eşraf ile top- lumun diğer kesimleri arasındaki, daha önce ifade edilen ayrımdan da bağımsız değildi. Askerî ve sivil bürokratlar, aydınlar, sanayiciler, büyük tüccarlar gibi eğitimli kesim- lerce yoğun olarak desteklenen bütün bu reformlar özellikle kentsel kesimlerde büyük ölçüde etkili oldu. Kentlerde, Cumhuriyet Halk Fırkasının 1931 programında “fırka, mil- letimizin birçok fedakârlıklarla yaptığı inkılaplardan doğan ve inkişaf eden prensiplere sa- dık kalmayı ve onları müdafaa etmeyi esas tutar” şeklinde tanımlanan inkılapçılık ilkesine bağlı yeni bir Cumhuriyet kuşağının yetişmesinde büyük rol oynadı.